Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Arkeometri, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2022
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ZEYNEP YILMAZ
Danışman: Elif Genç
Özet:
Bu çalışma, Batman ilinin merkez ilçesine bağlı Oymataş köyü
yakınlarında yer alan Kuriki Höyük’ten ele geçen bir grup Geç Kalkolitik Dönem
seramiğinin arkeolojik ve arkeometrik analizini içermektedir. Seramikler arasında
saman yüzlü (chaff-tempered ware), mineral katkılı (grit-tempered ware) ve koyu
yüzlü seramikler bulunmaktadır. Bu çalışmanın amacı, söz konusu seramik
gruplarını teknik ve form bakımından inceleyerek, dönemin seramik üretim
tekniklerine ve yerleşimin bölgelerarası ilişkilerine ışık tutmaktır. Sonuçta, Kuriki
Höyük halkının seramiği biçimlendirirken yeni üretim teknikleri (kalıp ve çark
gibi) denedikleri anlaşılmıştır. Kalıpta biçimlendirilmiş orta/yoğun saman
katkılı seramikler ile ince elenmiş hamurlu çark yapımı seramikler Kuriki Höyük
Geç Kalkolitik tabakalarında (GK 2-5=KHIVb1-4) birlikte kullanılırken, iri taşçık
ve bitki katkılı el yapımı koyu yüzlü (gri/siyah) seramiklerin daha erken
tabakalarda (GK 2-3=KHIVb3-4) yoğunlaştığı anlaşılmıştır. Saman yüzlü kaplar
arasında yer alan çekiç başlı kâseler (hammerhead bowls) ile geniş ağızlı,
keskin omuzlu güveç (casselores) formlu kaplar, Kuzey Mezopotamya’nın yerel üretim
kapları arasında yer almaktadır. Söz konusu kaplar, Kuriki Höyük yerleşiminin bölgeler
arası bağlantılarına ışık tutması bakımından önemlidir. Çalışmanın bir diğer
amacı, arkeometrik yöntemlerle elde edilen bulgular doğrultusunda seramiklerin
hammadde içerikleri ve pişirim sıcaklıkları gibi üretim sürecini aydınlatmaya
çalışmaktır. Arkeometrik analizler için x-ışını floresans (XRF), x-ışını
difraksiyon (XRD), taramalı elektron mikroskobu (SEM) ve petrografi analiz yöntemleri
kullanılmıştır.
Çalışma kapsamında seramikler gruplandırıldıktan sonra formlarına göre
alt sınıflara ayrılmıştır. Ayrıca Yukarı Dicle Vadisi Geç Kalkolitik Dönem
yerleşimlerinin çanak çömlek geleneğiyle karşılaştırılmıştır. Arkeolojik ve
Arkeometrik değerlendirmelerle Kuriki Höyük sakinleri yerleşimin en erken
tabakasından itibaren ince nitelikli çark yapımı seramik üretimini bilmelerine
rağmen, orta ve kaba mallar olarak tanımlanan saman yüzlü çanak çömlek
üretimine Geç Kalkolitik Dönem boyunca devam etmişlerdir. Elde edilen
Arkeometrik ve Arkeolojik verilere göre hızlı dönen çarkın Yukarı Dicle
Vadisi’nde Geç Kalkolitik 2’den itibaren kullanıldığı sonucuna varılmıştır.