Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Çukurova Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Hasret Topal
Danışman: Fulya Cenkseven Önder
Özet:
Bu araştırmanın genel amacı ilkokul
çocuklarına ve annelerine uygulanan psikoeğitim programlarının çocukların duygu
düzenleme becerileri üzerindeki etkisini incelemektir. Bu amaç doğrultusunda
çocuklara uygulanan duygu düzenleme becerileri psikoeğitim programının,
çocukların duygu düzenleme becerileri üzerindeki etkisi incelenmiştir. Bunun
yanı sıra çocukların annelerinin kendileriyle eş zamanlı olarak duygu koçluğuna
ilişkin eğitim alıp almamasının çocukların duygu düzenleme becerileri üzerinde
fark yaratıp yaratmadığı değerlendirilmiş ve ek olarak annelere uygulanan duygu
koçluğu psikoeğitim programının annelerin duygu sosyalleştirme davranışlarına
etkisi incelenmiştir.
Araştırmaya Ankara ili Altındağ ilçesinde
ilkokul dördüncü sınıfa devam eden toplam 24 çocuk ve 16 anne katılmıştır.
Duygu düzenleme becerileri ile ilgili verilerin toplandığı ve çocukların
katılımcısı olduğu iki deney ve bir kontrol grubu oluşturulmuştur. Bu
gruplardan hem çocuğun hem de annenin eğitim aldığı "anne-çocuk eğitimi
grubu"nda 8 çocuk, sadece çocuğun eğitim aldığı "çocuk eğitimi
grubu"nda 8 çocuk, çocuğun ve annenin eğitim almadığı "kontrol
grubu"nda 8 çocuk yer almıştır. Anne-çocuk eğitimi grubu ile çocuk eğitimi
grubuna on oturumluk "Duygu Düzenleme Becerileri Psikoeğitim
Programı" uygulanmış, kontrol grubuna ise herhangi bir deneysel işlem
yapılmamıştır. Ayrıca çocuğu eğitim alan 8 anne, altı oturumluk "Duygu
Koçluğu Psikoeğitim Programı"nın uygulandığı deney grubunda yer almıştır.
Çocuğu eğitim almayan 8 anne ise kontrol grubunda yer almış, bu annelere
herhangi bir deneysel işlem yapılmamıştır.
Araştırma, ön test-son test kontrol gruplu
deneysel modelin kullanıldığı yarı-deneysel bir araştırma desenine sahiptir. Araştırmanın
nicel verileri, Shields ve Cicchetti (1997) tarafından geliştirilen "Duygu
Ayarlama Ölçeği (Emotion Regulation Checklist)" ve Fabes, Eisenberg ve Bernzweig (1990)
tarafından geliştirilen "Çocukların Olumsuz Duygularıyla Baş Etme Ölçeği
(Coping With Children's Negative Emotions Scale)" aracılığıyla toplanmıştır.
Duygu Ayarlama Ölçeği (DAÖ), çocukların hem anneleri hem öğretmenlerine,
çocukların duygu düzenleme becerilerini ölçmek üzere uygulanmıştır. Çocukların
Olumsuz Duygularıyla Baş Etme Ölçeği (ÇODBÖ) ise annelerin duygu sosyalleştirme
davranışlarını ölçmek üzere anneler tarafından doldurulmuştur. Ölçeklerle
toplanan verilerde deney ve kontrol grubundaki çocukların ve annelerin ön test,
son test ve izleme testi ölçümleri elde edilmiştir.
Araştırmada anne-çocuk eğitimi, çocuk eğitimi ve
kontrol gruplarından "DAÖ" ve "ÇODBÖ" ile toplanan ön test ve son test verileri Mann Whitney-U testi
kullanılarak çözümlenmiştir. Anne-çocuk eğitimi ve çocuk eğitimi gruplarından toplanan verilerin kalıcılığını
belirlemek için ise Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi kullanılmıştır. Araştırmanın nitel verileri
araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu yoluyla
deney grubundaki annelerle yapılan odak grup görüşmesi aracılığıyla
toplanmıştır. Nitel verilerin analizinde içerik analizi yöntemi kullanılmıştır.
Araştırmanın
nicel bulguları incelendiğinde, çocukların ve annelerinin eğitim aldığı
anne-çocuk eğitim deney grubundaki çocukların anne ölçümlerine dayalı duygu
düzenleme becerilerinin kontrol grubuna göre anlamlı derecede artış gösterdiği
ve bu artışın kalıcı olduğu bulunmuş; öğretmen ölçümlerine göre ise alınan
eğitimler sonucu deney grubundaki öğrenciler ile kontrol grubundaki
öğrencilerin duygu düzenleme becerileri arasında anlamlı bir fark
bulunamamıştır. Sadece çocukların eğitim aldığı çocuk eğitimi deney grubundaki
çocukların anne ve öğretmen ölçümlerine göre duygu düzenleme becerilerinde
kontrol grubuna göre anlamlı bir değişim olmadığı görülmüştür.
Anne-çocuk
eğitim grubu ile çocuk eğitimi grubu karşılaştırıldığında, anne ölçümlerine
göre çocukların duygu düzenleme becerilerinde anlamlı bir fark olduğu ve bu
farkın anne-çocuk eğitimi grubu lehine olduğu görülmektedir. Öğretmen
ölçümlerinde ise anne-çocuk eğitimi ve çocuk eğitimi gruplarının duygu
düzenleme becerileri arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır.
Duygu Koçluğu
Psikoeğitim Programı uygulanan deney grubundaki annelerin ÇODBÖ'nün olumsuz
tepkiler alt ölçeğinden aldıkları puanların kontrol grubundaki annelerin
puanlarına göre anlamlı derecede düşüş gösterdiği ve bu düşüşün kalıcı olduğu
bulunmuştur. Deney grubundaki annelerin ÇODBÖ'nün olumlu tepkiler alt
ölçeğinden aldıkları puanların kontrol grubundaki annelerin aldıkları puanlara
göre anlamlı derecede artış gösterdiği ve bu artışın kalıcı olduğu bulunmuştur.
Duygu koçluğu psikoeğitim programının olumlu duygu sosyalleştirme davranışlarını
arttırdığı, olumsuz duygu sosyalleştirme davranışlarını azalttığı ve bu
değişimlerin kalıcı olduğu ortaya çıkmıştır.
Annelerle yapılan odak grup görüşmesinden
elde edilen nitel bulgular incelendiğinde,
annelerin aldıkları eğitimden etkili iletişim, duygu düzenleme ve sorun
çözme alanlarında etkili kazanımlar elde ettikleri, eğitim öncesinde
yaşadıkları nahoş duyguların yerini hoş duygulara bıraktığı, oturumlardan hem
kendileri hem de çocukları için faydalandıkları, çocuklarının aldığı eğitim
sonrasında onlardaki duygu düzenleme, kendini ifade etme, iletişim becerileri
ve sosyal beceriler ile sorun çözme becerilerinde artış gözlemledikleri ortaya
çıkmıştır.
Bu bulgular sonucunda çocuk ve annenin
birlikte eğitim almasının çocukların duygu düzenleme becerileri, kendini ifade
etme, iletişim becerileri ve sosyal beceriler ile sorun çözme becerilerini
arttırmada etkili olduğu söylenebilir. Bulgular alan yazındaki veriler ışığında
tartışılmıştır.