Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi ve Sanatları, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2020
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: MEHMET ŞİMŞEK
Danışman: Ali Hatalmış
Özet:
Adını Hz. Muhammed’in (s.a.v) kızı Hz. Fȃtıma’dan alan Fȃtımȋler 296-567/909-1171 yılları arasında Kuzey Afrika, Mısır ve Suriye’de hüküm süren önemli bir devlettir. Fȃtımȋ Devleti, kuruluşundan yıkılışına kadar İsmailî mezhebini devlet politikası olarak öncelemeleri ve Bâtınî dâileri marifetiyle de hâkimiyet alanlarını sürekli genişletmeye çalışmaları dolayısıyla genellikle “Şii devleti” olarak nitelenmiştir. Fȃtımȋlere, ilk halifeleri Ubeydullah el-Mehdî’ye nispetle Ubeydȋler de denilmiştir. Halifeliğin eş zamanlı var olduğu Abbasȋler ve Endülüs Emevȋleri ile çağdaş olmalarından ötürü İslȃm tarihinde önemli bir yere sahip olmuşlardır. Fȃtımȋler hüküm sürdükleri coğrafyanın stratejik konumu ve egemenlikleri döneminde yaşanan siyasi olaylardan dolayı tarihçilerin ilgisini çekmeyi başarmışlardır. Mısır devrinin beşinci halifesi olan Müstansır-Billâh döneminde yaşanan kıtlık, iç çatışmalar ve siyasi çalkantıların devamında devletin içinde bulunduğu kötü durumdan kurtuluş reçetesi olarak vezirliğe getirilen Bedrü’l-Cemâlî’den sonra devlet yönetimi yeni bir şekle bürünmüştür. Vezirler Dönemi olarak adlandırılan bu zaman diliminde devletin yıkılışına kadar altısı Müslüman, biri Hristiyan olmak üzere toplam yedi Ermeni asıllı vezir görev yapmıştır. Ermeni asıllı vezirlerin görevde olduğu zaman diliminde Fȃtımȋlerin izlediği politikalar, Şiî dünyasını etkilediği kadar Sünnȋ dünyasını da etkilemiştir. Ermeni vezirlerin izledikleri politikalar ve reformlarla Fâtımî Devleti’nin ömrünü bir asır kadar uzattığı söylenmiştir. Ne var ki tarihin cilvesi Fatımîler için de geçerli olmuş ve dirȃyetsiz yöneticilerin/halifelerin iş başına gelmeleriyle de devletin yıkılması engellenememiştir.
Anahtar kelimeler: Fȃtımȋler, Şiȃ, Vezirlik, Ermeni Vezirler