İletişimsel Yapay Zekâ Teknolojisi ve Sanatsal Üretim Pratiklerine Olan Etkileri

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2025

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: Beyza Çabuk

Danışman: Serkan Bulut

Özet:

Araştırma, günümüzde hızla gelişmekte olan yapay zekâ teknolojisinin ürettiği sanat ürünlerini, sanatın temel değerleri üzerinden değerlendirmekte ve yapay zekâ ile birlikte sanat eseri üretim sürecinin otomatize edilmesinin tüketim alışkanlıklarının da hızlandığı bu çağda sanat olgusuna ve sanatçıya etkilerini tartışmaktadır.

Tarih boyunca sanat, yaşanan toplumsal değişimlerden ve teknolojik gelişmelerden etkilenmiş, bununla birlikte çağlar boyunca üretim, içerik ve algılama biçimlerinde değişiklikler meydana gelmiştir. Özellikle son yıllarda yapay zekâ teknolojilerinde yaşanan ilerlemeler, sanatın üretim, pazarlama ve tüketim süreçlerini doğrudan etkilemekte ve dönüştürmektedir.

Araştırmanın kuramsal bölümünde öncelikle sanat olgusu tarihsel perspektiften incelenmiş, çağlar boyunca yaşanan teknolojik ve toplumsal gelişmelerin etkisiyle hangi aşamalardan geçtiği, nasıl tanımlandığı araştırılmıştır. Ardından yapay zekânın tarihsel olarak gelişimi incelenmiştir.  Yapılan literatür taraması ile araştırmanın kuramsal temelinde yer alan,      Walter Benjamin’in Teknik Olarak Yeniden Üretilebilirlik Çağında Sanat Eseri çalışması ışığında günümüz teknolojisi olan yapay zekâ üretimi sanat eserleri tartışılmıştır. Bu araştırma nitel araştırma yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Türkiye’de yaşayan sanatçıların görüş ve deneyimlerini anlamak amacıyla derinlemesine görüşme tekniği kullanılmıştır. Katılımcılara kartopu örnekleme yöntemiyle ulaşılmıştır. Derinlemesine görüşmelerden elde edilen bulgular içerik analizi tekniği kullanılarak çözümlenmiş, katılımcıların ifadeleri temalar altında kategorize edilerek yorumlanmıştır.

Yapay zekâ üretimi sanat eserlerinin, sanatın temel değerini karşılayıp karşılayamayacağı, sanatın özündeki insani yaratıcılıkla ne ölçüde örtüştüğü ve yapay zekâ nedeniyle otomatize edilen sürecin sanatı bir meta haline getirmesi tehlikesi katılımcıların verdiği yanıtlar çerçevesinde incelenmiştir. Sanatçıların bir kısmı yapay zekâyı yaratım süreçlerinde yaratıcılıklarını artıracak bir “araç” olarak görürken, bir kısmının sanatın temel değerlerini karşılamadığı için sanatsal yaratım süreçlerinde kullanmadıkları gözlemlenmiştir. Araştırmada Walter Benjamin’in Teknik Olarak Yeniden Üretilebilirlik Çağında Sanat Eseri çalışmasında fotoğraf ve sinema için yaptığı eleştirileriyle günümüzde sanatçıların yapay zekâ için benzer kaygıları taşıdığı ve benzer noktalardan eleştirildiği gözlemlenmiştir. Toplumsal ve teknolojik gelişmelerden bağımsız olarak düşünülemeyecek sanat olgusu çağlar boyunca değişmiş ve dönüşmüştür. Araştırmada son olarak günümüzde yapay zekâ ile dönüşümü devam eden sanat olgusunun sanatsal üretim süreçlerinde hangi biçimlerde kullanıldığı incelenmiş, yapay zekânın gelişmesiyle ve sanatsal üretim sürecine daha belirgin bir şekilde dahil olması durumunda karşılaşılması muhtemel olan tehlikeler tartışılmıştır.