Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Çukurova Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Suat Özer
Danışman: Muna Yüceol Özezen
Özet:
Bu çalışma, Türkçenin konuşma dili olarak 16. - 18. yy. arası Osmanlı
dönemindeki özelliklerini betimlemek amacını taşımaktadır. Bu amaçla Latin harfli çeviri
yazı metinlerindeki konuşma dilini yansıtan kelime listeleri, atasözleri, deyimler, yerel
söyleyişi yansıtan metin parçaları, konuşma cümlelerini içeren bir bütünceden yararlanma
yoluna gidilmiştir. Bütünce, toplamda 12 eserin taranması yoluyla oluşturulmuştur.
Çalışma üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm konuşma dili, Osmanlı
Türkçesi ve çeviri yazı metinlerinin tanıtıldığı kuramsal bir çerçeveden oluşur. İkinci
bölümde seçilen metinlerin transkribe edildiği bölüm gelir. Üçüncü bölümde konuşma
dili özellikleri bakımından ilgili metinlerin incelendiği bölüm yer alır. İnceleme yapısal
ve işlevsel olmak üzere iki ana başlık altında yapılmıştır. Yapısal incelemede ses bilgisi,
şekil bilgisi ve sözdizimsel unsurlar ele alınmıştır. İşlevsel incelemede konuşmanın
iletişimsel ve bağlamsal yönü ortaya konulmuştur. Konuşma dili bölgesel ve sosyal
varyantlar bakımından da ele alınmıştır. Çalışmanın sonunda dizin ve sözlük bölümü yer
almaktadır.
Çalışmada Türkçenin ilgili dönemler arasında konuşma dili olarak sahip olduğu
nitelikler ses, sözcük ve cümle düzeyinde betimlenmiştir. Konuşma dili olarak Türkçe ile
ilgili betimlemelerin yazılı metinleri de anlamamıza yardımcı olacak şekilde çeşitli
olanaklar sağladığı gözlemlenmiştir. Türkçenin yazı ve konuşma dili bakımından sahip
olduğu niteliklerin daha açık bir anlayış ve dil bilinci ile tanınmasının dilin daha etkili
kullanımını sağlayacağı da vurgulanmıştır.