Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü DergisiThe Journal Of Social Sciences Institute, sa.37, ss.183-208, 2017 (Hakemli Dergi)
Hz. Osman’ın hilafetinde yönetimsel ve ekonomik sorunlar
toplumsal ayrışmalara, hareketliliğe ve kargaşaya yol açmıştır. Eyaletlerin
karıştırıldığı, başkentin ablukaya alındığı, halifenin evinin kuşatıldığı ve
katledildiği anarşik olayların yaşandığı bir nevi İslam tarihinin ilk darbe
girişimi meydana gelmiştir. Halifeliğinin ilk altı yılı (23-28/644-649)
hakkında olumlu, ikinci altı yılı (29-35/650-656) hakkında olumsuz
değerlendirmeler yapılmıştır. Ekonomik sıkıntıların, dini bir veçheye
büründürülerek halifenin otoritesi sarsılmıştır. Muhalif kesimler sistemli bir
şekilde önce valileri ardından halifeyi hedef haline getirmiştir. Artan
şikâyetler üzerine valilerin halife tarafından sıklıkla değiştirilmesi, ancak
tercihin akrabalardan yana kullanılması ve onlara bazı imtiyazlar tanınması
huzur ve istikrar ortamını sağlamak bir yana dursun, sorunların artmasına
neden olmuştur. Halifenin ileri yaşı ve sorunlar karşısında selefleri kadar
pratik çözümler getirememesi zafiyet olarak telakki edilmiştir. Dahası
Mervân ve Muâviye’nin yetki sınırlarını aşması, halifeyi müşkül duruma
düşürmüş, yalnızlaştırmış ve muhalefeti güçlendirmiştir.
Aralarında organize olduğu anlaşılan ve çoğunluğu Iraklı ve Mısırlılardan
oluşan binlerce muhalif, Medine’yi işgaletmiştir. Halifenin istifa etmesi ve
yerine Hz. Ali, Talha veya Zübeyir’den birinin seçilmesi istenmiştir. Anarşist
eylemleri bastıracak bir devlet otoritesi bulunmadığından, Medine’de can ve
mal güvenliği kalmamıştır. İsyancılar/darbeciler halifeyi kendi evinde şehit
ederek amaçlarına ulaşmıştır. Hz. Osman’ın mazlum durumu, darbecilerin orduya alınması, Hz. Ali’yi, halifeliği boyunca zorda bırakmış ve dinî-siyasi
ayrışmalara neden olmuştur.
Anahtar Kelimeler: Hz. Osman, halifelik, isyancılar, darbe
girişimi.
In Osman's Caliphate, administrative and economic problems led to
social differentiation, mobility and confusion. The first coup attempt of a
kind of Islamic history happened in which the troubles were created in the
provinces, the capital was taken to the blockade, the house of the Caliphate
was surrounded and murdered, anarchic events were experienced. Positive
evaluations were made in the first six years (23-28/644-649), negative
evaluations were made in the second six years (29-35/650-656) of the
Caliphate. The authority of the caliphate was shaken by turning economic
troubles into religious aspect. The opposition groups systematically turned
the governors first and then the Caliphate into a target. Changing the
governors frequently by the caliph because of the increasing number of
complaints, but using the preference for relatives and giving them some
privileges led to increasing of the problems let alone providing an
environment of peace and stability. It is considered weakness that the Caliph
couldn’t provide practical solutions to the problems of old age and sadness
like his predecessors. Furthermore, The surpassing limits of authority by
Mervan and Muâviye has reduced the caliphate to a stalemate, lonelized and
strengthened the opposition.
Thousands of dissidents, among them Iraqis and Egyptians, who
were understood to be organized, invaded Medina. They wanted the Caliph
resign and to elect one from Ali, Talha or Zubeyir instead of him. Since there
was no state authority to suppress anarchist actions, there was no life and
property security in Medina. The rebels reached their goal by martyring the
caliphate in their own home. The oppressed state of Osman, the taking of the
coup plotters into the army, left Ali in difficulty and caused religious-political
division.
Keywords: Caliph Osman, caliphate, rebels, coup attempt.