Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu, Adana, Türkiye, 20 - 22 Ekim 2011, ss.173-185
ÖZET: Düşünce tarihine bakıldığında, "alemin esası harf ve rakamlardan ibarettir"
yargısına rastlanmaktadır. Bu fikrin geçmişi Fi sagor (Pitagoras)'a kadar uzanmaktadır.
O zamandan itibaren çeşitli kültürlere girmiş olan bu düşüncenin, İslam kültüründe de
izleri mevcuttur. Bu sebeple harfler, tasavvufi ve edebi kültürümüzde başta "Hurufilik"
ve "Ebced Hesabı" olmak üzere şifre, kısaltma, vefk, tılsım, remil, tefe'ül gibi değişik
maksattarla ele alınmıştır. Ayrıca Muvaşşah, istihrac (Akrostiş) ve harf oyunları gibi
edebi sanatlara da malzeme olmuştur. Harf ve rakamlar bugün daha çok birer sembol
olarak kullanılmaktadır. Oysa geçmişte harflerin farklı anlamlarda ele alındığı
anlaşılmaktadır. işaret edilen ele alma biçimi "Elifname" denilen şiirlerde karşımıza
çıkmaktadır. 16. yüzyıl şairlerinden Ankaralı Hekim Nidai (1508-1 568)' in yazdığı
Genc-i Esrar-ı Ma' ni adlı Mesnevi kitabında "Der Bey{ın -ı /jiıruf-ı Tehecci" başlığıyla
bir Elifname bulunmaktadır. Bildirimizde, "Eiifname nedir?" sorusuna cevap ararken
Nidal'nin söz konusu şiiri de Elifnamelere bir ilave olarak tanıtılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Elifname, Nidai, Genc-i Esrar-ı Ma'ni.
When looking through the history of thought, we came across the
deliverance that "the essence of universe consists of Jetters and numbers" .The history
of this thought goes back to Pitagoras.This thought which affected the several cultures
since then, had made impression on the Islamic Culture too. Therefore letters have also
been dealt with in our mistican and literary culture for different purposes such as "the
HurGfi sect", Ebced calculation(giving numbers to the letters),coding, abbreviaiton,
vefk, talisman and remil. Also letters have been materials for literary arts !ike acrostic
poems , muvaşşah and letter games. Nowadays, The Jetters and numbers are used more
commonly as symbols.It is understood that letters were dealt with various meanings in
the past. The style that is dealt with appears with poems known as "Elifname". The
physician Nidai from Ankara, who is one of the poets of the sixteenth century(l508-
l 568)had a mas na vi book (book with poems made up of rhymed couplets, each couplet
being of a different rhyme) known as "Genc-i Esrar-ı Ma' ni".In his book there was an
Elifname ( a type of poeın) with the tittle of "Der Beyan- ı I:Iurfif-ı Tehecci".In this
paper while looking for the ıneaning of Elifnaıne, the poeın ınentioned above will be
introduced as an example to Elifname in addition.
Key Words: Elifname, Nidai, Genc-i Esrar-ı Ma' ni.