Elifnâme ve Nidâi'nin Elifnâmesi


ÖZTÜRK N.

Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu, Adana, Türkiye, 20 - 22 Ekim 2011, ss.173-185

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Adana
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.173-185
  • Çukurova Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

ÖZET: Düşünce tarihine bakıldığında, "alemin esası harf ve rakamlardan ibarettir"

yargısına rastlanmaktadır. Bu fikrin geçmişi Fi sagor (Pitagoras)'a kadar uzanmaktadır.

O zamandan itibaren çeşitli kültürlere girmiş olan bu düşüncenin, İslam kültüründe de

izleri mevcuttur. Bu sebeple harfler, tasavvufi ve edebi kültürümüzde başta "Hurufilik"

ve "Ebced Hesabı" olmak üzere şifre, kısaltma, vefk, tılsım, remil, tefe'ül gibi değişik

maksattarla ele alınmıştır. Ayrıca Muvaşşah, istihrac (Akrostiş) ve harf oyunları gibi

edebi sanatlara da malzeme olmuştur. Harf ve rakamlar bugün daha çok birer sembol

olarak kullanılmaktadır. Oysa geçmişte harflerin farklı anlamlarda ele alındığı

anlaşılmaktadır. işaret edilen ele alma biçimi "Elifname" denilen şiirlerde karşımıza

çıkmaktadır. 16. yüzyıl şairlerinden Ankaralı Hekim Nidai (1508-1 568)' in yazdığı

Genc-i Esrar-ı Ma' ni adlı Mesnevi kitabında "Der Bey{ın -ı /jiıruf-ı Tehecci" başlığıyla

bir Elifname bulunmaktadır. Bildirimizde, "Eiifname nedir?" sorusuna cevap ararken

Nidal'nin söz konusu şiiri de Elifnamelere bir ilave olarak tanıtılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Elifname, Nidai, Genc-i Esrar-ı Ma'ni.

When looking through the history of thought, we came across the

deliverance that "the essence of universe consists of Jetters and numbers" .The history

of this thought goes back to Pitagoras.This thought which affected the several cultures

since then, had made impression on the Islamic Culture too. Therefore letters have also

been dealt with in our mistican and literary culture for different purposes such as "the

HurGfi sect", Ebced calculation(giving numbers to the letters),coding, abbreviaiton,

vefk, talisman and remil. Also letters have been materials for literary arts !ike acrostic

poems , muvaşşah and letter games. Nowadays, The Jetters and numbers are used more

commonly as symbols.It is understood that letters were dealt with various meanings in

the past. The style that is dealt with appears with poems known as "Elifname". The

physician Nidai from Ankara, who is one of the poets of the sixteenth century(l508-

l 568)had a mas na vi book (book with poems made up of rhymed couplets, each couplet

being of a different rhyme) known as "Genc-i Esrar-ı Ma' ni".In his book there was an

Elifname ( a type of poeın) with the tittle of "Der Beyan- ı I:Iurfif-ı Tehecci".In this

paper while looking for the ıneaning of Elifnaıne, the poeın ınentioned above will be

introduced as an example to Elifname in addition.

Key Words: Elifname, Nidai, Genc-i Esrar-ı Ma' ni.