Akademik Veri Yönetim Sistemi
OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, cilt.10, ss.2056-2077, 2019 (Hakemli Dergi)
Bu çalışmada Orhan Kemal’in ilk olarak 1952 yılında Vatan Gazetesi’nde tefrika edilen ve aynı yıl Varlık Yayınları’ndan kitap olarak çıkan Murtaza adlı romanı ve bu yapıttan Tunç Başaran’ın Bekçi Murtaza (1965) ve Ali Özgentürk’ün Bekçi (1985) adıyla gerçekleştirdiği uyarlamalar, Murtaza tiplemesi merkeze alınarak soruşturulmaktadır. Murtaza, ilhamını 1950’li yıllarda sanayileşmeyle birlikte büyük dönüşümler yaşayan Adana’dan alan romanın kahramanıdır ve söz konusu dönüşümlerden mustariptir. Yaşadığı mekâna, zamana ve topluma uyum sağlayamayan, yabancılaşmış biridir. Çalışmada roman ve romandan yapılan uyarlamalar, edebiyat ve sinema ile hekimlik arasında yöntemsel bir ilişki kurularak çözümlenmektedir. Edebiyatçılar ve sinemacılar, topluma tıpkı bir hekimin hastalığa yaklaştığı gibi bakabilir. Bir yazar ya da yönetmen semptomatoloji, etiyoloji ve terapi etkinlikleriyle hastalığın belirtilerini izleyebilir, toplumsal sorunları teşhis edebilir, hastalığın nedenlerini saptayabilir ve bir tedavi önerebilir. Bu yöntemle beraber çalışmada, özellikle filmlerin soruşturulması için bağlamsal film çözümlemesi yönteminden yararlanılmıştır. Çalışma sonucunda Murtaza’nın çelişkilerle dolu karakterinin ve yaşamının aslında kapitalist sanayileşmenin dönüşümüyle açığa çıkan toplumsal sorunların belirtileri olduğu görülmüştür. Orhan Kemal, Tunç Başaran ve Ali Özgentürk, Murtaza aracılığıyla toplumsal sorunların yol açtığı hastalıkları teşhis etmektedirler. Bununla beraber, her ne kadar bu yapıtlarda bir tedavi önerilmese de toplumun sağaltımına dair olasılıkların önü de kapatılmaz.
In this study, Orhan Kemal’s novel Murtaza, which is firstly published serially by Vatan Newspaper in 1952, later published as a book by Varlık Publishing House in the same year; and two films adapted from the novel, Tunç Başaran’s Bekçi Murtaza (Murtaza the Watchman, 1965), and Ali Özgentürk’s Bekçi (The Watchman, 1985) are inquired by focusing on Murtaza stereotype. Murtaza is the fictitious character of the novel, inspired by Adana city that seriously transformed by industrialization in the 1950s, and he is also a victim of these changes. He is an alienated person, who cannot accommodate the space and time, and cannot fit into society. In the study, the novel and the adaptations are analysed by making a methodological contact with literature, cinema, and medical sciences. Litterateurs and filmmakers can investigate the society just as a doctor diagnoses the diseases. An author or a director may watch the disease symptoms, identify the problems, diagnose the social diseases, and give therapy recommendations by following the symptomatology, etiology, and therapy practices. In addition to this, the contextual film analyse method is also used in the study, especially for adaptations. Following the analyses, it is appeared that the anomalous character and inconsistent life of Murtaza, is actually the symptom of social problems, which is formed by transformations of capitalist industrialization. Orhan Kemal, Tunç Başaran, and Ali Özgentürk diagnose the social diseases by Murtaza. And even though there aren’t any therapy recommendations given by author and/or directors in their works, there is still a possibility for the therapy of society.