GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE DEĞER ZİNCİRİ ANALİZİ TARTIŞMALARININ POLİTİK EKONOMİSİ

Creative Commons License

Özalp B., Önal N. E.

Beykoz Akademi Dergisi, cilt.9, sa.2, ss.16-29, 2021 (Hakemli Dergi)

Özet

Değer zinciri analizi (DZA) bir sektörü kapsamlı bir şekilde incelemek ve zincirdeki kapitalist ilişkileri anlamak için yaygın olarak kullanılan bir yaklaşımdır. DZA yaklaşımlarının özetle ülkelerin kalkınmasına katkı sağladığı iddia edilmektedir. Dünyada yarım asırdan fazla bir süredir DZA üzerine tartışmalar yapılmasına rağmen, özellikle Türkiye’de yapılan birçok DZA çalışmasında Micheal Porter modeli temel alınmakta ve DZA ile ilgili tartışmalara yer verilmemektedir. Fakat Micheal Porter öncesinde 1960’larda ve 1970’lerde, bununla birlikte Micheal Porter sonrasında 1990’larda ve 2000’lerde yapılan tartışmalar bugünkü DZA tartışmalarının ortaya çıkışında etkili olmuştur. Bu nedenle DZA tartışmalarında Approche Filière, Meta Zincirleri, Küresel-Değer Zinciri, Küresel Üretim Ağları yaklaşımları arasındaki ilişki tarihsel, politik ve ekonomik olarak kurulamamaktadır. Bu durum da DZA tartışmaları arasındaki sürecin bir bütün olarak değerlendirilmesini ve DZA çalışmalarının daha eleştirel bir şekilde ele alınmasını engellemektedir. Bu çalışmanın amacı, geçmişten günümüze DZA tartışmalarını tarihsel bir temelde ortaya koymak ve politik ekonomi açısından değerlendirmektir. Sonuç olarak, DZA üzerine yapılan tartışmalarda aslında bir şekilde kapitalist üretim ilişkilerinin nasıl işlediği görülmektedir. 

Value chain analysis (VCA) is a widely used an approach to examine a sector comprehensively and to understand capitalist relations in chain. It is claimed that VCA approaches contribute to the development of countries in summary. Although discussions on VCA have been done for more than half a century in the world, especially many value chain studies done in Turkey are based on Micheal Porter model and arguments on VCA are not included. Yet, the debates made in the 1960s and 1970s before Micheal Porter, however in the 1990s and 2000s after Micheal Porter were influential in the emergence of today's debates of the VCA. Therefore, the relationship between Approche Filière, Commodity Chains, GlobalValue Chain, Global Production Networks cannot be established historically, politically and economically in discussions of the VCA. This situation prevents evaluation of the process between discussions on VCA as a whole and consideration of the VCA studies more critically. In this study, discussions from the past to the present on VCA have been presented on a historical basis and evaluated in terms of political economy. Consequently, in the discussions on VCA, it is seen how the capitalist production relations work in a way.