Akademik Veri Yönetim Sistemi
Lokman Hekim Journal of History of Medicine and Folk Medicine, cilt.2, sa.2, ss.10-20, 2012 (Hakemli Dergi)
Diyette C vitamini kaynağı olan taze meyvelerin ve sebzelerin
eksik tüketilmesinden kaynaklanan bir hastalık olan iskorbüt
(günümüzde Türk tıp çevrelerinde benimsenen söyleniş
biçimiyle skorbüt), geçmişte özellikle uzun süre açık denizde
kalan gemicilerde yaygın olarak görülmüştür. Osmanlı
etıbbası tarafından “iskorbüt illeti” olarak adlandırılan bu
hastalık, Osmanlı donanması askerlerinde de zaman zaman
ortaya çıkmıştır. İngiliz, Fransız ve İtalyan birliklerinin dâhil
olduğu aşaması Kırım Savaşı olarak adlandırılan 1853–1856
Osmanlı-Rus savaşı sırasında da iskorbütün ciddi bir sorun
olarak yaşanmış bulunması söz konusudur.
Bu çalışmanın dayandığı kaynaklar, Genelkurmay Başkanlığı
Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Arşivi’nde bulunan
11 adet belgedir. Arşivin en eski tarihli evrakından olan ve
“Kırım Savaşı’nda Sağlık İşleri” başlıklı dosyanın tüm içeriğini
oluşturan bu belgeler, cephe ve başkent arasında yapılmış
yazışmalardır. Belgelerin yedisinde iskorbüt illeti doğrudan
söz konusu edilmektedir. Hasta sevkiyatı hakkındaki diğer
dört belgenin de bu hastalıkla dolaylı ilişkisi olduğunu
düşünmek olanaklıdır. Belgelerin ana konusu yaşanan somut
sorunlar olmakla birlikte, satır aralarında dönemin Osmanlı
tıbbının iskorbüt illetini nasıl değerlendirdiği ve onunla nasıl
mücadele ettiği de görülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Askeri personel; İskorbüt; Kırım Savaşı
Scurvy, which is a disease caused by a deficiency in fresh fruit
and vegetables which are a source of vitamin C in the diet,
was frequently seen in the past, particular with sailors who
stayed on the open seas for long periods of time. This illness,
which was named “iskorbüt illeti” by Ottoman physicians
also, occurred occasionally in Ottoman soldiers. During the
1853-1856 Ottoman-Russian war, called the Crimean War
when the English, French and Italian military had joined the
battle, scurvy was a significant problem.
The references for this report are 11 documents found in the
archives of the Chief of the General Staff Military History
and Strategic Study Directorate. All of these documents are
contained in a folder titled, “Health Care during the Crimean
War,” which is the oldest document in the archive and
which was written between the battle front and the capital
city. In the seventh document scurvy is directly mentioned.
Four other documents about patient transfer may also be
associated with this disease. Although the documents’ main
subject is about concrete problems that were experienced,
it is possible to read between the lines to see how Ottoman
physicians assessed and treated scurvy.
Keywords: Military personel; Scurvy; Crimean War; Archives.