Maturidi İnanç Sistemi (Lamişi Örnekleminde Hanefi-Maturidi Kelamı)

Bir düşünce disiplinin doğuşu ve gelişimi buna katkı sağlayan düşünürlerin serüvenlerinden bağımsız değildir. Bu bağlamda Mâturîdîlik, Ebû Mansur el-Mâturîdî’nin düşünceleri etrafında gruplaşan Semerkandlı Hanefilerin genel fikirleri, fıkıh ve kelâm anlayışlarını içerir. Hanefiliğin yayılmasında büyük katkıya sahip olan Mâturîdik, itikadi ve fıkhî temel prensiplerini Hanefilikten almış ve ciddi olarak onun etkisinde kalmıştır. Bu yüzden bu iki mezhebi birbirinden ayırmak ya da tamamen birbirinden farklı iki mezhep gibi telakki etmek mümkün değildir.

Bir Mâturidî kelâmcı olan Lâmişî ve düşünceleri üzerine inceleme yaptığımız bu çalışmamızla onu tanıtmayı, düşünce ve görüşlerini ortaya koymayı amaçlıyoruz. Lâmişî hakkında ayrıntılı bilgi bulunmayan bir kelâmcı olduğu için öncelikle onun eserlerini ve yaşadığı dönemle ilgili bilgileri incelediğimizi belirtmek isteriz.

Çalışmamızda Lâmişî’nin görüşleri merkezinde Kelâm-Usûlû’l-Fıkh diyalogu ve Hanefi-Mâturid? geleneğin Usûlû’d-Din anlayışını ortaya koymaya çalıştık. Çünkü bu bütüncül ve akli yaklaşımın İslam düşüncesinin sorunsallarının çözümünde doğru sonuca götüreceğini düşünmekteyiz. Usûlû’d-Din bakış açısıyla teorik ve pratik bilgiyi birleştirerek, düşünceden eyleme uzanan serüveni bütün olarak değerlendirmenin yararlı olacağını görmekteyiz. Bu açıdan Kelâm-Usûlû’l-Fıkıh diyalogunu iyi anlamamız, İslam düşüncesinde tartışılan sorunların daha iyi kavramamızı sağlayacaktır. Nitekim Fıkıh Usûlû ya da Fıkıh sahasındaki düşüncelerin itikadi alt yapısı önemli bir konudur. Çünkü her Kelâm probleminin düşünsel bir arka planı vardır. Biz çalışmamızda var olan bu diyalogu Lâmişî bağlamında sistemli bir tarzda sunmaya çalıştık.

Çalışmamız sırasında gösterdiği ilgi, katkı ve desteğinden dolayı danışman hocam sayın Prof. Dr. Ahmet AKBULUT’a, çalışmamıza değerli görüşleriyle olgunluk kazandıran sayın hocalarım Prof. Dr. Şaban Ali DÜZGÜN, Prof. Dr. Recep KILIÇ, Prof. Dr. Mahmut AY, Prof. Dr. Mehmet EVKURAN’a, teşekkür ederim. Ayrıca araştırmam sırasında kaynak ve yöntem olarak yardımcı olan Prof. Dr. Hasan ONAT ve Prof. Dr. Sönmez KUTLU’ya, Doktora tezimin nüshalarını okuyarak olgunlaşmasına katkı sağlayan sayın hocam Yrd. Doç. Dr. İsmail YÜRÜK ve kıymetli arkadaşlarım Yrd. Doç. Dr.Yusuf GÖKALP, Yrd. Doç. Dr. İbrahim KAPLAN, Yrd. Doç. Dr. Tuğrul YÜRÜK ve Yrd. Doç. Dr. Rabia ÇETİN’e ve çalışmalarım sırasında desteğini esirgemeyen sevgili eşim Fadime ŞIK’a şükranlarımı sunarım.

Doç. Dr. İsmail ŞIK

Ankara-2014