Akademik Veri Yönetim Sistemi
6. Uluslararası İnsan, Toplum ve Sürdürülebilir Kalkınma Araştırmaları Sempozyumu, Sidi-Bu-Zayd, Tunus, 2 - 05 Mayıs 2023, ss.84
Ekonomik
gelişme göstergelerinden birisi olarak kabul edilen imalat sektörü, 21.
Yüzyılda da ekonomilerdeki payını artırmaya devam etmektedir. Küreselleşmenin
doğal ve yapısal dönüşümleri artırması neticesinde tarımdan, endüstriye evrilen
üretim anlayışında imalat sektörünün yüksek gelir getirici unsuru ekonomik
kalkınmanın önemli bir itici gücü haline gelmiştir. Hızla gelişen teknolojik
inovasyon ve girişimci sermaye ile gelinen son noktada imalat sektörünün
ekonomik performanstaki etkinliğinin belirlenmesi önemli bir inceleme konusu
haline gelmiştir. Bu çalışmada ise 2021 yılında İSO 500’de yer alan ve imalat
sektöründe faaliyette bulunan ilk 50 firmanın göreli etkinliğini belirlemek
amaçlanmıştır. Bu çerçevede İSO 500’de olup imalat sektöründe yer alan
firmaların etkinlik kıyaslaması istatistiksel metodlarla yapılarak etkin olmayan
firmaların etkinlik kayıplarının neden kaynaklandığı ve etkin firmalar arasında
yer alabilmek için yapılması gerekenlerin neler olduğu belirlenmeye
çalışılmıştır. Araştırmanın Veri Zarflama Analizi (VZA) metodu kullanılarak
yapılan etkinlik ölçümünde çıktı odaklı ölçeğe göre değişken getiri varsayımına
dayalı (BCC-O) model tercih edilmiştir. Tüm firmaların performans
değerlendirmesinde; cari oran, alacak devir hızı, stok devir hızı, finansal
kaldıraç oranı, finansman oranı ve maddi duran varlık devir hızı değişkenleri
girdi olarak kullanılmış, aktif karlılık, öz kaynak karlılığı ve maliyet marjı
değişkenleri ise çıktı olarak kullanılmıştır. BCC-O modelinin çözümlemesinde
DEAP 2.1 paket programı kullanılmıştır. 2021 yılı verilerine göre çıktı odaklı
modelin çözümlenmesi ile ölçeğe göre değişken getiri durumunda tüm Karar Verme
Birimleri (KVB) etkinlik derecesine göre değerlendirilmiştir. Analiz sonucunda tüm
KVB’ler içerisinden 30 firma etkin, 20 firma ise etkinsiz olarak
belirlenmiştir. Elde edilen bulgular ile her bir KVB, girdi ve çıktılar
açısından kıyaslanarak etkinsizliğin nedeni olan faktörlerin kaynak israfından
mı yoksa uygun olmayan ölçek büyüklüğünden mi kaynaklandığı ortaya konulmuştur.
Analiz soucunda analize katılan KVB’ler refererans olma açısından belirlenerek
etkin KVB’lerin etkin olmayan KVB’ler üzerindeki referanslık derecesi ve
referans olma düzeyi ortaya konulmuştur. Çalışma sonucunda etkin KVB’ler ile
etkin olmayan KVB’ler kıyaslanarak etkin olmayan KVB’lerin etkin olabilmesi için
Potansiyel İyileştirme (Pİ) önerileri oluşturulmuştur.