Akademik Veri Yönetim Sistemi
Uluslararası Türk Bilgisayar ve Matematik Eğitimi (TÜRKBİLMAT-7) Sempozyumu, Antalya, Türkiye, 14 Kasım - 16 Aralık 2025, cilt.0, ss.543, (Özet Bildiri)
Ocak 2016'da yürürlüğe giren SKH, birbirleriyle bağlantılı 17 temel hedeften oluşmaktadır (UNDP, 2016). Bu hedefler:
Yoksulluğa Son, Açlığa Son, Sağlık ve Kaliteli Yaşam, Nitelikli Eğitim, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği, Temiz Su ve
Sanitasyon, Erişilebilir ve Temiz Enerji, İnsana Yakışır İş ve Ekonomik Büyüme, Sanayi, Yenilikçilik ve Altyapı,
Eşitsizliklerin Azaltılması, Sürdürülebilir Şehirler ve Topluluklar, Sorumlu Üretim ve Tüketim, İklim Eylemi, Sudaki
Yaşam, Karasal Yaşam, Barış, Adalet ve Güçlü Kurumlar, Amaçlar İçin Ortaklıklar.
Sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin öğretim programlarına entegrasyonu, son yıllarda birçok ülkede hem eğitim
politikalarının hem de akademik araştırmaların odağında yer almıştır. Jucker ve Rees (2017), Birleşik Krallık’taki
ilköğretim programlarında SKH’lerin genellikle dolaylı yollarla temsil edildiğini ve özellikle matematik derslerinde bu
temsillerin sınırlı kaldığını belirtmektedir. Benzer şekilde Türkiye bağlamında yapılan çalışmalarda da matematik
eğitiminin sürdürülebilirlik ile entegrasyonunun zayıf olduğu ortaya konmuştur. Örnek olarak, Demirtaş ve Yılmaz
(2021), fen bilimleri öğretim programında SKH’lerin %35 oranında temsil edildiğini saptamış; matematik dersine
ilişkin benzer bir içerik analizinin eksikliğini vurgulamıştır Karataş ve diğerleri (2020), matematik öğretmenlerinin
büyük çoğunluğunun SKH kavramına aşina olmadığını ve ders içeriğine entegre etmekte zorlandıklarını belirtmiştir. Bu
çalışma, 2024 yılında yürürlüğe giren Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’nin eğitimde dönüşüm vizyonu çerçevesinde
yapılandırılmış olup bireylerin sürdürülebilir kalkınma bilinciyle donatılmasını hedeflemektedir. Bu doğrultuda öğretim
programlarının yalnızca bilişsel değil, aynı zamanda çevresel, sosyal ve ekonomik yeterlikleri desteklemesi gerektiği
UNESCO (2017) ve United Nations (2015) tarafından vurgulanan Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SKH) ile
ilişkilendirilmiştir. Bu araştırmanın amacı Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli doğrultusunda hazırlanan 5. sınıf Matematik
Öğretim Programı ile aynı sınıfa ait ders kitabının SKH’ler bağlamında ne ölçüde kapsayıcı olduğunu belirlemektir.
Dolayısıyla bu çalışma Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’nin içerdiği değer temelli yaklaşımın SKH’lerle ilişkisini analiz
etmek ve bu analizle eğitimde sürdürülebilirlik anlayışının güçlendirilmesine katkı sağlamak amaçlanmaktadır. Böylece
hem program geliştirme süreçlerine geri bildirim sağlanacak hem de sürdürülebilirliğe duyarlı matematik eğitimi
anlayışının kurumsallaşması desteklenecektir.
Araştırmanın amacı 2024 Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli kapsamında geliştirilen 5. sınıf matematik öğretim programı
ve ders kitabında Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’ne ne ölçüde yer verildiğini içerik analizi yoluyla ortaya
koymaktır. Ayrıca, elde edilen bulgular ulusal ve uluslararası literatürle karşılaştırmalı olarak değerlendirilecektir.
Araştırma, nitel araştırma desenlerinden doküman incelemesi yöntemiyle yürütülmüştür. Veri kaynağı olarak 2024
yılına ait 5. sınıf Matematik Öğretim Programı ve ders kitabı kullanılmıştır. Veriler içerik analiziyle incelenmiş ve üç
uzmanın bağımsız kodlamalarıyla analiz edilmiştir. Kodlayıcı güvenirliği Huberman katsayısıyla değerlendirilmiş ve
yüksek uyum elde edilmiştir (0.81 ve 0.86). Öğretim programında 17 kalkınma hedefinden yalnızca 6’sının yer aldığı,
ders kitabında ise bu sayının 8 olduğu tespit edilmiştir. Her iki kaynaktaki en belirgin hedefin “Sorumlu Üretim ve
Tüketim” olduğu, bunu öğretim programında “Barış, Adalet ve Güçlü Kurumlar”, ders kitabında ise “Sürdürülebilir
Şehirler ve Topluluklar” hedeflerinin izlediği görülmektedir. Diğer hedefler ise düşük frekansla ya da yalnızca bir kez
temsil edilmiştir. Özellikle “Yoksulluğa Son”, “Açlığa Son”, “Toplumsal Cinsiyet Eşitliği” ve “Sudaki Yaşam” gibi
temel kalkınma hedeflerinin her iki belgede de yer almaması dikkat çekicidir. Bu durum, SKH’lerin matematik
öğretimine entegrasyonunun henüz bütüncül ve kapsayıcı bir düzeye ulaşmadığını göstermektedir. SKH’lerin program
ve ders içeriklerine sınırlı düzeyde entegre edildiği görülmektedir. Bu nedenle sürdürülebilirliğin tüm boyutlarıyla
bütüncül şekilde matematik öğretimine dâhil edilmesi öğretmen eğitimi, ders materyalleri ve kazanımların yeniden
düzenlenmesi önerilmektedir. Ayrıca disiplinler arası bağlantılarla SKH farkındalığı artırılmalıdır.