Akademik Veri Yönetim Sistemi
Geosound, cilt.57, ss.1-41, 2023 (Hakemli Dergi)
Türkiye, Alp-Himalaya dağ kuşağı üzerinde çevresinin aktif faylarla sınırlandırılmış olduğu sismik olarak aktif, birinci derecede bir deprem ülkesidir. Ülkemiz oldukça uzun bir süredir 2023 yılında yaşamış olduğumuz büyüklüklerde bir depremle karşı karşıya kalmamıştır. Bu depremlerin oluşmasına neden olan jeolojik faktör yerkabuğu üzerinde yer alan levha ve levhacıkların kabuk üzerindeki bağıl hareketleridir. Afrika ve Arap levhalarının güneyde Ölü Deniz transform fay zonu sınırı boyunca kuzeye doğru hareket etmesi nedeniyle, bu levhalar çok uzun bir süredir kuzeyindeki Türkiye (Anadolu) levhacığını sıkıştırıp-itmektedir. Ayrıca, Türkiye levhacığı kuzeyindeki Avrasya Levhası arasında da sıkıştırılmaktadır. Bu tektonik konumu nedeniyle ülkemizdeki Anadolu levhacığı Türkiye’deki Major Sağ yanal Doğrultu atımlı Kuzey Anadolu Fay Zonu ve Sol Yanal doğrultu atımlı Doğu Anadolu Fay Zonu’nun kesiştiği alanın batısına doğru yılda 2.1 cm hızla hareket etmektedir. Bu depremin oluşmasının, ilksel olarak nedeni Afro-Arap levhasının sınırını oluşturan transform nitelikli Ölü Deniz Fay zonunun ülkemizin sınırları içerisine kadar uzanması ve bu fay zonu boyunca çok uzun bir süre biriktirmiş olduğu potansiyel enerjinin Sol Yanal Doğrultu atımlı Doğu Anadolu Fay Zonu üzerinde anlık olarak kinetik enerjiye dönüştürmesidir. 7.8 büyüklüğündeki ilk deprem 6 Şubat 2023 tarihinde sabah saat 4.17’de Gaziantep’in yaklaşık 22 km batı-güneybatısında Sofalaca alanında meydana gelmiştir. Yüzlerce km uzaklıktaki 11 şehri yaklaşık 86 saniye boyunca ciddi bir şekilde sarsan ilk deprem onbinlerce insanın ölümüne ve onbinlerce binanın yıkılmasına neden olmuştur. Bu depremin artçısı, 6.8 büyüklüğünde olup, sadece 11 dakika sonra birinci depremin yaklaşık 10 km güneybatısında yine Karasu grabeni içerisinde Nurdağı’na yakın bir yerde meydana gelmiştir. Bu artçı da ayakta durmaya çalışan binaları çok ciddi bir şekilde etkilemiş ve yıkmıştır. Bu depremler ile Doğu Anadolu Fay Zonunun yüzlerce km uzunlukta 5 segmenti kırılmıştır. Bu depremlerin ardından aynı gün yaklaşık 9 saat sonra ilk depremin olduğu yerin yaklaşık 100 km kuzeyinde saat 13:24’te Doğu Anadolu Fay Zonu’nun kuzey kesimlerinden uzanan Sürgü-Çardak Fay Segmenti ilk depremler tarafından tetiklenerek 7.6 büyüklüğünde ikinci büyük bir deprem ile Kahramanmaraş Ekinözü taraflarında kırılmıştır. İkinci depremin artçısı da 98 dakika sonra aynı segmentin yaklaşık 65 km batı kesiminde Göksun İlçesinin yaklaşık 10 km kuzeyinde 6 büyüklüğünde meydana gelmiştir. Göksun’da yaşayan insanlar, birinci depremde yüzey kırığının oluşmadığını ancak, 7.6 büyüklüğündeki deprem ile bölgede yüzey kırıklarının oluştuğunu belirtmişlerdir. Bu depremlerin oluşması sonrasında Doğu Anadolu Fayı’nın güney segmentleri boyunca sahada ortalama 3,5 metre civarında sol yönlü yanal ötelenmeler ile genelde kuzey bloğun yükseldiği 1,5 metreye varan düşey atımlar tespit edilmiştir. Bu depremler sonrasında 12000’in üzerinde artçı sarsıntıların meydana gelmesi sonrasında da 20.2.2023 tarihinde Amanos Fayının uzantısında bulunan ve o tarihe kadar kırılmamış bulunan Antakya Fayını (Hatay) saat 20:04’te kırarak 6.4 büyüklüğünde diğer bir depremin meydana gelmesine neden olmuştur. Bu artçı deprem bu zonda karada kırılan son parça olup, güneybatısında Akdeniz’in içinden bir transform faylı sınır ile Kıbrıs’ın güney kesimlerine ulaşmakta ve bu sınır da Afrika plakası-Anadolu levhacığının sınırını oluşturmaktadır. Depremlerin ardından Adana ili yakın çevresinde esas deprem bölgesine göre çok daha küçük yüzey deformasyonları gelişmiştir.