Akademik Veri Yönetim Sistemi
Kültür ve İletişim, cilt.22, sa.2, ss.63-94, 2019 (Hakemli Dergi)
Bu çalışmada, Yeni Sinema Tarihi yaklaşımından hareketle Adana sinemalarının tarihi, kadınların seyir deneyimleriyle birlikte değerlendirilmektedir. Geleneksel/anaakım sinema tarihyazımının film çalışmaları etrafında şekillenen sorunlarını aşmak amacıyla 2000’ler sonrasında yaygınlaşan Yeni Sinema Tarihi yaklaşımı, gösterim pratiklerini, kentsel ya da kırsal sinema mekânlarını, sinemaya gitme deneyiminin sosyal ve kültürel tarihini ve seyir pratiğinin kendisini merkezine alan bağlamsal ve metodolojik önermeler sunmaktadır. Çalışma kapsamında Adana Halkevi tarafından 1935–1951 döneminde yayımlanan Akgünler Gazetesi, Görüşler Dergisi ve Çukurova Dergisi taranmıştır. Ayrıca yine Adana’da 1918’den bu yana aralıksız yayımlanan Yeni Adana ile 1923–1966 yılları arasında yayımlanan Türksözü gazetelerinin arşivlerinden de yararlanılmıştır. Bununla beraber Adana sinemalarının tarihi zirvesine ulaştığı 1960–1980 dönemindeki seyir deneyimlerinin araştırılması için, şehir merkezinde ve Toros yayla köylerinde yürütülen sözlü tarih çalışmaları sırasında elde edilen veriler kullanılmıştır. Çalışmanın temel bulguları arasında, Adana’da erken dönemde sinemaların erkek egemen alanlar olduğu ve salt bir erkek eğlencesi olarak değerlendirildiği; ulus-devletin inşası ve Türk modernleşmesi sırasında sinemanın araçsallaştığı, kadınların ve genç kızların bu bağlamda sinemayla bir araya geldiği; 1960–1980 dönemindeyse sinemanın bu kez kadınlara evden çıkma, diğer kadınlarla toplumsallaşma ve şehri yeni biçimlerde deneyimleme imkânı vererek yeni bir kamusal alan oluşturduğu ve bir biçimde özgürlük olanağı sağladığı yer almaktadır. Bu bulgular doğrultusunda çalışma, Adana’da tarihsel olarak çok özgün ve önemli bir yere sahip olan sinema seyir deneyimini kadınların sinema mekânlarını deneyimlemesi, anımsadıkları filmler ve diğer kadınlar/erkeklerle kurulan toplumsal ilişkiler pratiği etrafında nasıl bir kamusallık oluşturduğunu tartışmaktadır.
Anahtar Sözcükler: Sinema deneyimleri, kadın seyirciler, Yeni Sinema Tarihi yaklaşımı, Adana sinema tarihi, Eti Kadınları
In this study, the history of Adana cinemas is studied together with the women’s movie-going experiences from the New Cinema History approach. This approach, which became widespread in the post-2000s in order to overcome the limitations of traditional/mainstream cinema historiography, proposes contextual and methodological premises that focus on the practices of screening, urban or rural cinema spaces, the social and cultural history of the experience of going to cinema and the practice of watching itself. Within the scope of the study, Akgünler newspaper, Görüşler and Çukurova magazines published by Adana Halkevi between 1935–1951 were searched. In addition, the archives of Yeni Adana newspaper, which has been published in Adana since 1918, and Türksözü, newspaper that published between 1923 and 1966, were also searched for the news containing information on women’s experiences. Furthermore, the data obtained from oral history interviews conducted in the city centre and Taurus plateau villages were used to investigate the movie-going experiences in the 1960–1980 period when Adana cinemas reached its historical peak. The main findings of the study comprise that: Cinemas were male-dominated areas in the early period of Adana and treated as pure male entertainment. During the Turkish nation-state building and modernization period, cinema became instrumentalized and within this context women and girls came across with cinema experience. In 1960–1980 period, cinema has worked as a new public space by providing women the opportunity to leave the house, socialize with other women and experience the city in new ways and deliver the feeling of freedom in a way. In the light of these findings, the study discusses how the experience of movie-going, has created a public sphere for the women in Adana through cinema spaces, the movies they remember and the social relations with other women and men.
Keywords: Cinematic experiences, women movie-goers, New Cinema History, cinema history of Adana, Hittite women