Akademik Veri Yönetim Sistemi
Teemmül, sa.1, ss.37-61, 2023 (Hakemli Dergi)
Dillerin gramer veya söz sanatlar açısından cümle üslupları içermemesi düşünülemez ve bu onların karakteristik özelliklerinden biridir. Dünyanın zengin dilleri arasında yer alan Arapçada da kendi yapısına uygun ve kendine has farklı üsluplar yer almaktadır. Üslup tabiri bazen belagat ilminde de kullanılan bir terim olmakla birlikte bu çalışmada cümle üslupları nahiv ilmini açısından ele alınmıştır. Hicri ilk beş yüz yılda mahreç sistemine göre yazılmış sözlüklerin cümle üsluplarını nasıl işledikleri değerlendirmey tabi tutulmuştur.
Genel olarak nitel araştırma yönteminin kullanıldığı, kaynak taraması ve örneklendirme teknikleri ile desteklenen araştırmada öncelikle erken dönem eserlerinden Halîl b. Ahmed’e (ö. 175/791) ait Kitâbü’l-’Ayn adlı sözlüğü ve hicri üç yüz yıl içinde yazılmış olan mahreç sistemli diğer sözlükler esas alınmıştır. İlgili eserlerde, cümle üsluplarına dair müelliflerin kendilerine ait izah ve yorumları yanında diğer müelliflere ait değerlendirmeler ve iktibaslar da yansıtılmaya çalışılmıştır. Cümle üslupları sözlüklerde geçtiği şekilde aktarılırken sıkça tekrarlanan sözlük veya müellif isimleri metin içinde ve dipnotlarda zikredilerek dağıtılmış, istişhâd için verilen ayet, şiir, örnek cümle ve tabirler Türkçeleri ile yansıtılmıştır.
It is unthinkable that languages do not contain sentence styles in terms
of grammar or rhetoric, and this is one of their characteristic features.
Arabic, which is among the richest languages of the world, also has different
styles suitable for its own structure. Although the term style is a term that
is sometimes used in the science of rhetoric, in this study, sentence styles
are discussed in terms of syntax. In the first five hundred years of Hijri, how
the dictionaries written according to the mahraj system processed the sentence
styles were evaluated.
In the research, in which the qualitative research method was used in
general and supported by the source scanning and exemplification techniques,
the dictionary named Kitāb al-ʿAin belong to al-Khalil ibn Ahmad (d.
175/791) and other dictionaries with the origin system, which were written in
three hundred years of Hijri, were taken as the basis. In the related works,
besides the explanations and comments of the authors about the sentence styles,
the evaluations and quotations of other authors have also been tried to be
reflected. While the sentence styles are conveyed as they are in dictionaries,
frequently repeated dictionary or author names are mentioned in the text and
footnotes and distributed, and the verses, poems, sample sentences and
expressions given for istishhad are reflected in their Turkish.