Akademik Veri Yönetim Sistemi
4th International Sustainable Development Congress, Antalya, Türkiye, 28 - 31 Ekim 2022, ss.1-10
Bu
bildiride, bitkisel ve hayvansal tarım ürünlerinin toprak ve su ayak izleri
tartışılmıştır. Gıda, enerji ve su sürdürülebilir kalkınmanın üç önemli
bileşenidir. Dünya nüfusu arttıkça, üçüne de olan talep hızlı bir şekilde
artmıştır. Gıda, enerji ve suya olan talep, sadece artmakla kalmamış, aynı
zamanda birbirleri arasındaki bağlar da artarak güçlenmiştir. Küresel nüfus
artışı ve kişi başına gıda, yem, lif, kereste ve enerji tüketiminin değişmesi,
eşi görülmemiş oranlarda arazi ve tatlı su kullanımına neden olmuştur.
Günümüzde küresel tatlı su kullanımının yaklaşık olarak %70’i tarımda
kullanılmaktadır. Küresel okyanus ve tatlı su ötrofikasyonunun (besin açısından
zengin kirleticilerle su yollarının kirlenmesi) %78’i tarımdan kaynaklanır. Ötrofikasyon, en önemli nedenleri
arasında, tarımsal üretim sistemlerinden azot, fosfor ve diğer besin
maddelerinin akışı yer alır.
Tarım ürünlerinin üretimlerinde
kullanılan su miktarları çok önemlidir. Tarım ürünleri için kullanılan su
miktarları, birim kütle (kg) tarım ürünü üretmek için gereken tatlı su
kullanımı olarak, kütle bazında değerlendirilebilir. Tarım ürünlerinin su ayak
izi, çevresel etkilerinin yararlı bir göstergesidir. Farklı gıda ürünlerinin su
kıtlığı ile ilişkili su ayak izleri, kütle (kg), protein (g) ve enerji
içerikleri (kCal) başına litre (L) olarak değerlendirilebilir.
Arazi, insanlık için gerekli olan
kültürel ve düzenleyici hizmetler de dahil olmak üzere, diğer birçok ekosistem
işlevi ve hizmetinin temelini sağlar. Dünyanın yaşanabilir topraklarının yarısı
tarımsal üretim için kullanılmaktadır. Küresel tarım arazilerinin %77’si
hayvansal üretim için kullanılmaktadır. Diğer taraftan, dünyadaki toplam kalori
tüketiminin sadece %18’i, protein tüketiminin ise %37’si hayvansal üretim ile
karşılanır. Dünyanın buzsuz arazi alanının yaklaşık dörtte biri, insan kaynaklı
bozulmaya uğramıştır. Ticari üretim dahil olmak üzere, tarım ve orman
alanlarının genişletilmesi ve artan tarım ve ormancılık verimliliği, artan
nüfus için tüketimi ve gıda mevcudiyetini desteklemiştir. Bu değişiklikler,
büyük bölgesel farklılıklarla, sera gazı (GHG) emisyonlarının artmasına, doğal
ekosistemlerin kaybına ve biyolojik çeşitliliğin azalmasına neden olmuştur.
Tarım
ürünlerinin toprak ayak izi, birim kütle (kg) tarım ürünü üretmek için
kullanılan arazi genişliğini (m2) ifade eder. Tarım ürünlerinin
toprak ayak izi karşılaştırmaları, bu ürünlerin besin içerikleri (protein veya
kalori) açısından da yapılabilir. Tarım ürünlerinin nerede ve nasıl üretildiklerine
bağlı olarak toprak ayak izlerindeki büyük farklılıklar olabilir. Sürdürülebilir arazi yönetimi, iklim
değişikliği de dahil olmak üzere çeşitli stres faktörlerinin ekosistemler ve
toplumlar üzerindeki olumsuz etkilerinin azaltılmasına katkıda bulunabilir.