Akademik Veri Yönetim Sistemi
Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi = Çukurova UniversityJournal of Faculty of Divinity, cilt.17, sa.2, ss.117-148, 2017 (Hakemli Dergi)
Şu‘ûbiye, Arapların üstün oldukları fikrini reddeden ve buna karşın kendi milletlerini övüp yücelten edebi, siyasi ve sosyal bir akımdır. Hucûrat suresin-de geçen şu’ûb (halklar) kelimesinden ilham alarak İslam’ın eşitlik prensibini savunanlar (Ehlü’t-Tesviye) bu akımın ilk öncüleri kabul edilmiştir. İlerleyen zamanlarda Şu‘ûbiye, Arapları aşağılama ve kendi kavmini övme üzerine kurgulu bir edebi akıma dönüşmüştür. Toplumda bu akıma gösterilen rağbet, toplumsal ayrışma ve bölücülük olarak algılanmıştır. Öyle ki bu akıma taraftar olanlar, dinden uzaklaşma ve İslam öncesi inançlara dönme suçlamalarına muhatap olmuştur. Şu’ûbîliğe en fazla desteği Farslıların verdiği ve diğer Müs-lüman milletlere de öncülük ettikleri bilinmektedir. Endülüs’te görülen şu’ûbîlik Farslılardan büyük ölçüde etkilense de, biraz daha yumuşak dil ve üsluba sahiptir. Ne var ki Endülüslü İbn Garsiye’nin Şu‘ûbiye Risâlesi doğudakileri aratmayacak bir sertlikte Arapları eleştirmektedir. Ebû Âmir İbn Garsiye (ö. 477/1084), Endülüs Emevî Devleti’nin (756-1031) son yıllarında yaşamış mevâli/Sakâlibe kökenli önemli bir şairdir. Endülüs Emevîleri, İber yarımada-sında güçlü bir medeniyet ve müşterek kültür iklimi oluşturmuştur. Farklı din, dil ve kültürleri bir arada yaşatmış ve tüm tebaayı bir ümmet çatısı altında adeta bütünleştirmiştir. İbn Garsiye’nin yazdığı risâle, bu akımın Endülüs’te yazılmış ilk edebî ürün olma özelliğine sahiptir. Risâle, acemlerin özelde be-yazların (Hint-Avrupa halklarının), Araplardan her bakımdan üstün olduğu görüşü üzerine kurgulanmıştır. Roma ve İran tarihleri beyazların ortak medar-ı iftiharı olarak sunulmuştur. Söz ve edebi sanatlar kullanılarak Arapların onlar-dan her bakımdan geri oldukları ve sefil bir yaşam sürdükleri veciz bir tarzda anlatılmıştır. Araplar geçmiş ve hâli hazırlarıyla küçümsenmiş ve aşağılanmış-tır. Hz. Peygamber’i öven ifadelere yer verilmiş, ancak onun atalarının Arap olmadığı vurgulanmıştır. Şu‘ûbiye Risâlesi, yazıldığından itibaren fikri ve edebi çevrelerde geniş yankı uyandırmıştır. Hakkında çok sayıda reddiye kaleme alınmıştır. Bu eser İbn Garsiye’nin adıyla adeta özdeşleşmiştir. Şu‘ûbiye deni-lince ilk akla gelen isimlerden biri olmuştur. Şu‘ûbiye akımının günümüzdeki birçok sosyal, kültürel, felsefî, siyasi akım ve düşünceleri etkilediği hatta onla-ra ilham kaynağı olduğu düşünülmektedir. Makalemizin bu akım hakkında yapılan çalışmalara katkı sunacağı ümit edilmektedir. Geçmişten günümüze Şu’ûbîliğin en başat eserleri arasında sayılan bu risâlenin dilimize tercüme edilmesi, önemli bir boşluğu telafi edecektir. Tercümesini yaptığımız risâle, Abdüsselam M. Harun’un Nevâdiru’l-Mahtûtât eseri içerisinde bulunmaktadır. Bu eserde İbn Garsiye ile Şu‘ûbiye akımı hakkında önemli bilgiler verilmekte-dir. Makalemizde başkaca müelliflerin eserlerinden de istifade edilerek Şu‘ûbiye akımı (özelde Endülüs Şu‘ûbiyesi), İbn Garsiye ve Şu‘ûbiye Risâlesi ana hatlarıyla tanıtılmaktadır. Son bölümde ise risâlenin tam metin ve tercü-mesine yer verilmektedir.
Anahtar sözcükler- İbn Garsiye, Endülüs Şu‘ûbiyesi, Araplar, Acemler
Shu‘ûbiyya is a literary, political and social movement that rejects the idea that the Arabs are superior and praises their own nation. Those (Ehlü’t-Tesviye) who advocate the principle of equality of Islam inspiring from the word shu’ub (the people) in the surah Hucûrat of the Qur’an are accepted as the first pioneers of this move-ment. Later on, Shu‘ûbiyya turned into a literary movement edited on insulting the Arabs and praising their own tribes. In society, the demand for this movement is per-ceived as social segregation and separatism. In fact, those who stood up for this mo-vement were accused of moving away from religion and returning to pre-Islamic beli-efs. It is known that the biggest support for the Shu‘ûbiyya was given by the Persi-ans and they led other Muslim nations as well. Shu‘ûbiyya in Andalusia has a so-mewhat softer tongue and style, although greatly influenced by the Persians. However, Shu‘ûbiyya, the tract of Ibn Garcia of the Andalusia criticizes the Arabs in a stern not to search the East. Abu Amir Ibn Garcia who lived in the last years of the Andalusian Umayyad State (756-1031) is an important poet of Saklab (Sakâlibe) origin. The Andalusian Umayyads formed a strong civilization and a common cultural climate on the Iberian peninsula. They sustained different religions, languages and cultures together and integrated all the citizens under the aegis of ummah. The poem written by Ibn Garcia has the feature of being the first literary product written in Anda-lusia. The tract is based on the view that the Ajams, in particular the Whites (Indo-European people), are superior in every respect to the Arabs. The history of Rome and Iran was presented as the common medal of the whites. Using words and literary arts, the Arabs are told in every possible way that they have been back from all walks of life and miserable lives. The Arabs have been despised and humiliated in their pre-sent and past lives. Expressions to praise the Prophet Mohammad (pbuh) were given, but it was stressed that his ancestors were not Arab. The Shu?ûbiyya Tract, since it was written, has caused wide repercussions in the minds and literary circles. A large number of rejections about it have been received. This work is almost identical with the name of Ibn Garcia. It was one of the first names that came to mind when they talked about Shu‘ûbiyya. It is thought that the Shu‘ûbiyya movement influenced many of today’s social, cultural, philosophical, political currents and thoughts, and even inspired them. It is hoped that our article will contribute to the studies on this current. The translation of this tract into our language, which is considered to be one of the most important studies of the Shu‘ûbiyya, will compensate for an important gap. The tract we have translated is in the studies of Abdussalam M. Harun’s Nevâdir al-Mahtûtât. In this study, important information is given about Ibn Garcia and the current movement. In our writings, the Shu‘ûbiyya movement (in particular Andalusian Shu‘ûbiyya), Ibn Garcia and the tract of Shu‘ûbiyya are introduced with the main lines by exploiting from the studies of other authors as well. In the last part, the full text and translation of the treatise is given.
Keywords- The Shu‘ûbiyya al-Andalucia, Ibn Garcia, tractate, Arabs, Ajams