Engelsiz Mekânın İzinde: Erişilebilirlik ve Kapsayıcılık Üzerine Bir Literatür İncelemesi

Hızla artan kentleşme ve mekânsal yapıların karmaşıklaşması, herkes için erişilebilir ve kapsayıcı çevrelerin oluşturulması gerekliliğini daha da önemli hale getirmiştir. Bu kitap bölümü, erişilebilirlik ve kapsayıcılık kavramlarını kentsel ve mekânsal bağlamda disiplinlerarası bir perspektifle ele alarak kapsamlı bir literatür incelemesi sunmaktadır. Evrensel tasarım ilkeleri ve mekânsal adalet çerçevesinde şekillendirilen çalışma, erişilebilirliğin yalnızca fiziksel engellerin kaldırılmasıyla sınırlı kalmayıp sosyal, bilişsel ve dijital boyutları da kapsadığını ortaya koymaktadır. Web of Science (WoS) veri tabanında indekslenen 1618 akademik çalışmanın analizine dayanan araştırma, erişilebilirlik ve kapsayıcılık konularında öne çıkan disiplinleri, yöntemleri ve tematik odakları belirlemektedir. VOSviewer kullanılarak yapılan bibliyometrik analizler, çalışmaların büyük ölçüde kentsel planlama ve fiziksel mekân tasarımına odaklandığını, sosyal ve kültürel erişilebilirlik boyutlarının ise görece ihmal edildiğini göstermektedir. Bulgular, erişilebilirlik stratejilerinin ulaşım, toplumsal katılım ve sosyo-ekonomik eşitlik gibi çok boyutlu unsurları içerecek şekilde geliştirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Ayrıca, UNESCO, WHO ve UN-Habitat gibi uluslararası kuruluşların politikalarının kapsayıcı kentsel gündemlerin şekillenmesinde kritik rol oynadığı ortaya konmuştur. Bu doğrultuda çalışma, yalnızca belirli gruplara değil, tüm kullanıcı profillerine hitap eden erişilebilir ve kapsayıcı mekânların tasarlanmasına yönelik öneriler sunmakta ve disiplinlerarası, toplumsal kapsayıcılığı esas alan, sürdürülebilir kentsel planlama yaklaşımlarına katkı sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler: Erişilebilirlik, Kapsayıcılık, Evrensel Tasarım, Mekânsal Adalet, Engelsiz Mekân, Kapsayıcı Kentsel Planlama