Akademik Veri Yönetim Sistemi
Turkish Studies-Social Sciences, cilt.145, ss.1957-1971, 2019 (Hakemli Dergi)
Mezhepler arası etkileşim örneklerinden biri olarak Hanefîlik-Mu'tezile ilişkisinin siyasî, itikadî tezahürleri yanında sosyal birtakım yansımaları da bulunmaktadır. Mezhep aidiyetini pekiştirme, mezhebin saygınlığını veya sayısını çoğaltma gayesiyle bazı meşhur şahısların farklı mezheplerden sayıldığı ve bu doğrultuda bu şahısların mezhebî kimlikleri hususunda bazı problemlerin yaşandığı görülmektedir. Biz de bu çalışmada Mâturîdî ve Mu'tezilî eğilimlerin özellikle de fıkıhta Hanefiliği benimseyen Mu'tezilî şahısların Ebû Hanîfe’nin mezhebi kimliğini sahiplenmesi şeklinde bir problemin varlığından yola çıkmış bulunmaktayız.
Bu çalışmada, Mu'tezile’nin Ebû Hanîfe algısını ortaya çıkarmak amaçlanmaktadır. Çalışmaya Mu'tezilî alimler nezdinde Ebû Hanîfe’nin Mu'tezilî sayıldığı varsayımıyla başlanmış ve Mürcie’nin Ebû Hanîfe’ye bakış açısında ortaya çıkan farklı eğilimler tespit edilmiştir. Bunlar, Mu'tezile içerisinde, Ebû Hanîfe’nin fakih kimliğine odaklanma, Ebû Hanîfe’yi dolaylı bir şekilde Mu'tezile ile ilişkilendirme ve Ebû Hanîfe’yi Mürcie’den sayma gibi eğilimlerdir. Çalışmamız esnasında Mu'tezile tarafından Ebû Hanîfe’nin Mu'tezilî sayıldığı şeklindeki varsayımızın aksine Mu'tezilî âlimlerin Ebû Hanîfe’yi Mürciî saydığı ciddi bir literatür ile karşılaştık. Bu nedenle Ebû Hanîfe’yi Mürcie mezhebinden sayan bu bakış açısına öncelik vermeyi uygun gördük. Bunu yaparken de Mu'tezile’nin Ebû Hanîfe algısını doğru bir zemin üzerine inşa etme gayesiyle öncelikle Mu'tezile’nin Mürcie algısını ortaya koymaya çalıştık. Bu doğrultuda çalışmamızda Mu'tezile tarafından Mürcie içerisinde sayılan Ebû Hanîfe’nin Mürcie içerisinde hangi kategoride değerlendirildiği, hangi görüşlerin Ebû Hanife’ye nispet edildiği gibi meseleler üzerinde durulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Mu'tezile, Mürcie, Hanefî-Mu'tezilî, Ebû Hanîfe, Hanefi-Mâturîdî.