Bir Mücadele Adamı Hasan Basri Çantay'daki Vatan Sevgisinin Kur'ânî ve Nebevî Temelleri


TATLI B.

Vefatının 50. Yılında Hasan Basri Çantay Sempozyumu, Balıkesir, Türkiye, 19 - 21 Eylül 2014

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Balıkesir
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Çukurova Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Hasan Basri Çantay’ın kuşkusuz en dikkat çeken yönlerinden birisi de, onun hayatı boyunca karşılaştığı sıkıntılara katlanma azmi ve davası uğrunda ortaya koyduğu mücadeleci kişiliğidir. Çantay vatan savunmasına bizzat katılmış, Türk milleti için her türlü fedakârlığı göstermiş, Mehmet Âkif ile olan dostluğu sebebiyle İstiklâl Marşı’nın yazılmasında önemli teşvikleri olmuş, Türk diline sadâkatini Türkçe’yi güzel bir şekilde kullanarak göstermiş, soyadı kanunu çıktığında insanlara, Türkçe anlamları güzel olan soy isimleri almaları konusunda tavsiye ve yardımlarda bulunmuştur. Ayrıca yerli malı kullanmaya teşvik ederek, yabancılara giden paraların gün gelip kurşun olarak geri döneceğini söylemiş ve böylece Türk milletinin uyanık kalmasına katkıda bulunmuştur.

“Memleketin ciddî ve ilmî neşriyata çok, pek çok ihtiyacı vardır. Hele gençlerimiz buna ne kadar muhtaç ve müştaktırlar!” diyen Hasan Basri Çantay neredeyse bütün ömrünü doğru bildiklerini insanlara da anlatmak maksadıyla yazmakla geçirmiştir. II. Meşrutiyet’in ilanından sonra Balıkesir’de yayımlanan Nasihat, Balıkesir, Yıldırım, Karesi gazetelerinde ve özellikle de mütareke yılları boyunca Türk milletinin haklarını savunan en hür ve yürekli yazıların yayın organı olan Ses gazetesinde yazılar yazan Çantay, Burhaniye, Kepsut, Dursunbey kasabalarında millî mücadelenin başlaması ve halkın silahlanması konusunda önemli faaliyetler göstermiştir. Daha sonra I. Büyük Millet Meclisi’ne Balıkesir mebusu olarak girmiş fakat hiçbir gruba temayül göstermeyip sonuna kadar bağımsız kalmıştır. Aynı mecliste mebus olarak bulunan Mehmet Akif Ersoy ile yakın arkadaş olmuştur. Hatta Mehmet Akif, Bursa ve Balıkesir çevresinden gelen Yunan mezalimi haberlerinin tesiriyle yazdığı “Bülbül” şiirini Çantay’a ithaf etmiştir. Büyük Millet Meclisi’nin I. dönemi sonunda Balıkesir’e dönen Çantay, 132 şehit çocuğunun eğitimi için kurulan yetiştirme yurdunun müdürlüğünü de üstlenmiş, aynı zamanda Zafer-i Millî gazetesine yazılar yazmıştır. Hasan Basri Çantay zengin ilmî ve fikrî birikimi,  siyasî tecrübesi ve güvenilir şahsiyetiyle farklı görüşteki gruplar arasında hakemlik yapmış, görüş ve metotların isabetli ve uygulanabilir olanlarını belirlemeye çalışmış, böylece din âlimlerinin, muhafazakâr aydınların, hamiyetli zenginlerin yol göstericisi ve nihâî mercii olmuştur.

Millî duyguları son derece kabarık, büyük bir vatansever aydın olduğunda asla şüphe olmayan Çantay, Türklerin Müslüman oluşları, İslâm kültür ve medeniyetine hizmetleri ve bugünkü Türk dünyası hakkında bilgi veren es-Sekâfetü’l-İslâmiyye fi’l-menâtıkı’t-Türkiyye adında uzun bir makale ile birlikte, Ülkü Edebiyatı, Kara Günler ve İbret Levhaları, Türk Savları, Divânü Lügâti’t-Türk Tercümesi gibi Türk kültürünün gelişmesine büyük katkılarda bulunan eserler de yazmıştır. Ayrıca Nurettin Topçu’nun yayımladığı ve Cemil Meriç, Remzi Oğuz Arık, Ahmet Kabaklı, Hilmi Ziya Ülken, Ali Nihat Tarlan, Ercüment Konukman, Emin Işık ve Bahattin Karakoç gibi genellikle önde gelen milliyetçi ve vatansever Türk fikir adamlarının yazılarıyla katkı verdikleri Hareket adlı dergiye Hasan Basri Çantay da bizzat kalemiyle destek olmuştur.

İşte biz bu çalışmamızda, ömrünü Türk milletinin maddî ve manevî yükselişi için adamış bulunan Hasan Basri Çantay’ın özellikle vatanseverlik yönünü ve bu sevginin manevî temellerini tespit etmeye gayret edeceğiz.