Akademik Veri Yönetim Sistemi
International Journal of Language Academy, cilt.8, sa.4, ss.294-312, 2020 (Hakemli Dergi)
Bu çalışmada Dede Korkut Hikâyeleri’nde kullanılan yükleme ve yönelme durum eklerinin
görünümleri, bu eklerin kesişen ve birleşen noktalarının neler olduğu değerlendirilmiştir. Bu iki
durum ekinin birbirleri yerine kullanıldıkları yerler belirlenmeye çalışılıp bu durumun nedenleri
sorgulanmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda çalışmanın malzemesi Dede Korkut Kitabı’nda bulunan Salur
Kazanuŋ İvi Yağmalanduğı Boy, Duha Koca Oğlı Delü Dumrul Boyı, Kazılık Koca Oğlı Yigenek Boyı, Basat
Depegözi Öldürdügi Boy, Begil Oğlı Emrenüŋ Boyı başlıklı hikâyelerin söz varlığında yer alan yükleme
ve yönelme durum ekli adlardan oluşturmaktadır. Çalışmada, Eski Anadolu Türkçesi bağlamında, çok
şekilli kullanıldığı tespit edilen yükleme durum ekinin fiilin doğrudan etkilediği nesneyi, yönelme
durum ekinin ise fiili, amaç, araç, sebep, hedef, sürme-süreç, vurgulama, yaklaşma, karşılaştırma vb.,
anlamsal yönlerden ayrıntılandıran dolaylı nesneyi işaret ettiği tespit edilmiştir. Eklerin birbirleri
yerine kullanıldıkları sekiz örneğin yedisinde bin- fiili ve at adının eşdizim özelliği sergilediği
görülmüştür. Bu çalışma bağlamında da söz konusu yedi örnekte yükleme ve yönelme durum eklerinin
birbirleri yerine kullanılmalarına, daha önce de başka araştırmacılar tarafından işaret edildiği gibi
birden çok bileşenin etkili olabileceği görülmüştür. Ancak bunlara ek olarak, sekiz örnekten birinde
tespit edilen kullanım özelliğinden yola çıkılarak bu çalışmada benzer konum ve görevdeki adların da
birbirlerini alabilecekleri biçimbirimler bağlamında yönetebilecekleri görüşü sunulmuştur.