Akademik Veri Yönetim Sistemi
Uluslararası İKSAD İktisat Kongresi, Ankara, Türkiye, 27 Şubat 2022, ss.1-2
Dünyada hemen her devlet tarafından yapılan ve milli egemenliğin önemli bir unsuru olan savunma harcamaları, 21. Yüzyılda da artarak devam etmektedir. Bir kamu harcama çeşidi olan savunma harcamalarının makro iktisadi göstergeler üzerinde çeşitli etkileri bulunmaktadır. Bu etkiler literatürde farklı görüşler ile açıklanmaktadır. Keynesyen görüşe göre, savunma harcamaları pozitif dışsallık oluşturmak suretiyle teknolojik gelişmelere öncülük etmekte ve böylece ekonomik performansı olumlu etkilemektedir. Peacock ve Wiseman’a göre, savaş gibi kriz durumlarında, artan savunma harcamaları diğer harcamaları da artırarak (sıçrama etkisi) yeni bir harcama trendi oluşturmakta ve böylece kriz sonrasında da yüksek oranlı kamu harcamaları ile kamu ekonomisi büyümektedir. Bu durum ise Thomas Hobbes’un “Leviathan Devlet” görüşünü desteklemektedir. Diğer bir görüş ise, savunma harcamalarının dışlama etkisi ile potansiyel verimli alanlara yapılması muhtemel kamu harcamalarının azalmasına neden olarak iktisadi performansı olumsuz etkileyeceğinin savunulduğu Neo-Klasik görüştür. Üretim harcamalarında hedeflenen sonuca ne derece ulaşıldığının bilinmesi ekonomik performansın artırılmasında çok önemlidir. Hedeflenen sonuca ulaşabilme derecesi üretim kaynaklarının kullanımında başarının bir ölçütü olmakla birlikte, etkinliğin de bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Etkin üretimle birlikte kaynak israfı ya da âtıl kullanılan girdiler ortadan kalkmakta, harcamalardan elde edilen getiri artmakta ve böylece yeni harcama yatırımları tetiklenmektedir. Yapılan bu çalışmada, savunma sanayiinde yapılan harcamalar ile hedeflenen sonuçlar arasındaki ilişkinin araştırılması amaçlanmıştır. Analize katılan karar verme birimleri (KVB), G20 ülkeleri olarak saptanmıştır. Çalışmada, 2015-2020 dönemine ait verilerle Veri Zarflama Analizi (VZA) yöntemi kullanılarak, savunma sanayisinin etkinlik analizi yapılmıştır. Doğrusal programlama temelli olan VZA metodu, girdi ve çıktı odaklı olarak uygulanabilen göreli bir analiz çeşididir. Çalışma konusu gereği seçilen VZA metodu çerçevesinde girdi ve çıktılar ile belirlenen etkinlik skorlarında, her bir KVB için minimum girdi ile maksimum çıktı, eşit girdi ile daha fazla çıktı, en az girdi ile en fazla çıktı vb. durumlar oluşturan kombinasyonların belirlenmesi hedeflenmektedir. Buna göre yapılan bu çalışmada, 3 girdi ve 2 çıktı olarak toplamda 5 değişken belirlenmiştir. Çalışmada kullanılan datalar, Dünya Bankası ve SIPRI’nın veri bankalarından temin edilmiştir. Çalışmada uygulanan VZA’da ölçeğe göre sabit getiri varsayımı altında CRS (constant return scale) girdi ve çıktılarda meydana gelen etkinlik değişimleri hesaplanmıştır. VZA sonuçlarına göre, savunma harcamalarında tüm dönem boyunca her yıl etkin olan KVB sayısı 15, etkinsiz olan KVB sayısı 2 ve bazı yıllar etkin iken bazı yıllar etkinsiz olarak saptanan KVB sayısı ise 4 olarak saptanmıştır. Türkiye, VZA sonucunda etkin olan 15 KVB içerisinde yer almaktadır. Türkiye’nin dönemin tamamında etkin üretim sınırında yer almasında analiz dönemi boyunca ölçeğe göre sabit getirili olması önemli rol oynamaktadır. Buna göre Türkiye’nin 2015-2020 yıllarında, savunma sanayiinde potansiyel üretim kaynaklarını oldukça iyi kullanarak ya da âtıl kullanılan/israf edilen kaynak miktarını minimize ederek, optimum ölçek üretimini yakaladığı sonucuna varılmıştır.