Anayasa yargısında norm denetiminin önemli bir ayağını oluşturan itiraz yolu, mahkemelerin baktıkları davalarda uy- gulanacak olan normların Anayasa’ya uygunluğunu sorgula- ma yetkisi kapsamında esasen bireylerin temel hak ve özgür- lüklerinin korunmasına hizmet etmektedir. Türk anayasa yar- gısında 1961 Anayasası döneminden bu yana var olan itiraz yolu mekanizması ile mahkemeler, norm denetimi yoluyla hem bu amacı gerçekleştirmekte hem de hukukun üstünlüğü ilkesine katkı sağlamaktadır. Bu çalışmada Anayasa Mahkemesinin (AYM) kendisinin de bir mahkeme olarak itiraz yoluna başvurup başvuramaya- cağı konusu incelenmiştir. Çalışmada yapılan analizler, Ana- yasa’nın 152. maddesinin lafzı ve amacı dikkate alındığında AYM’nin bazı görevlerini icra ederken itiraz yoluna başvur- masının önünde anayasal bir engel bulunmadığını göster- mektedir. Bu savımızı desteklemek için çalışmada AYM’nin görev ve yetkileri başlıklar altında tek tek ele alınıp incelenmiştir. Bu kapsamda sırayla AYM’nin norm denetimi, Yüce Divan yargılaması, bireysel başvuru, siyasi partilerin kapa- tılması, siyasi partilerin mali denetimi, yasama dokunulmaz- lığının kaldırılması ve milletvekilliğinin düşmesi ile Anaya- sa Mahkemesi ile Uyuşmazlık Mahkemesinin başkanları ve başkanvekillerinin seçimi konularındaki görev ve yetkileri değerlendirilmiş; Mahkemenin itiraz yolu bakımından hangi durumlarda “mahkeme” statüsünde olduğu ortaya konmaya çalışılmıştır.
The Contention of Unconstitutionality, which constitutes a significant pillar of the constitutionality review in constitu- tional adjudication, primarily serves to protect individuals’ fundamental rights and freedoms by authorizing courts to assess the constitutionality of legal norms applicable in the cases before them. In Turkish constitutional adjudication, this mechanism has existed since the 1961 Constitution, enabling courts to fulfill this function through norm review while also reinforcing the principle of the rule of law. This study explores whether the Turkish Constitutional Court (TCC), as a judicial body, may itself initiate the Con- tention of Unconstitutionality. The analyses conducted in this study demonstrate that, considering both the wording and the legislative intent of Article 152 of the Constitution, there is no constitutional barrier preventing the TCC from invoking this mechanism while performing certain duties. To support this argument, the study systematically examines the TCC’s duties and powers under separate headings. Within this fra- mework, the Court’s jurisdiction in areas such as the Concrete Review of Norms, Supreme Criminal Tribunal proceedings, individual applications, the dissolution of political parties, the financial audit of political parties, appeals against parlia- mentary decisions to lift parliamentary immunity or to termi- nate parliamentary membership, as well as the election of the presidents and vice-presidents of the TCC and the Court of Jurisdictional Disputes, are analyzed. Based on these assess- ments, the study aims to identify under which circumstances the TCC qualifies as a “court” that may initiate the Contention of Unconstitutionality.
