Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, vol.4, no.2, pp.391-406, 2019 (Peer-Reviewed Journal)
Nowadays there are a lot of multidirectional research about
metaphors. There are many theoretical researches such as what is
metaphor, metaphorization process of a concept, the process and stages of metaphor production of mind and categorization of concepts
Metaforlar üzerine bugün birçok alanda çalışma yapılmaktadır.
Metaforun ne olduğu, bir kavramın metaforlaşma süreci, zihnin
metafor üretme süreci ve aşamaları, kavramların kategorize edilmesi
gibi çokça teorik araştırmalar yapılmıştır ve yapılmaya da devam
etmektedir. Bunun yanında ise metaforlar üzerine uygulamalı
çalışmalar da sürdürülmektedir. Bu çalışmanın çıkış nedeni ise
metafor üzerine yapılan uygulamalı çalışmalar içerisinde, Türkiye
Türkçesi bağlamında söz kavramı üzerine yapılmış bir çalışmaya
rastlanmamış olmasıdır. Çalışmada Türkiye Türkçesi deyimlerinde
geçen söz ve türevi sözcükler (lâf, lakırdı) söz kavramının dil
düzleminde işaretleri olarak kabul edilmiş ve böylelikle bu kavramın
hangi imgelere sahip olduğu ve nasıl metaforlaştırıldığı tespit
edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada; Ömer Asım Aksoy’un Atasözleri ve
Deyimler Sözlüğü kitabından derlenmiş, içerisinde söz, lâf, lakırdı
sözcükleri bulunan deyimlerin seçilmesi yoluyla oluşturulmuş veri
tabanından yararlanılmıştır. Çalışmanın kuramsal tabanı ise Zaltman
ve Zaltman (2017)’den yararlanılarak oluşturulmuştur. Derlenen
deyimler sırasıyla yüzey metaforlar, metaforik temalar ve derin
metaforlar bağlamında değerlendirilmiştir. Araştırmanın sonucunda
ise söz kavramının Türkiye Türkçesinde en çok KONTROL, en az ise
DENGE imgelerine sahip olduğu tespit edilmiştir.