Akademik Veri Yönetim Sistemi
Aradığım dergi listede yok., cilt.15, sa.2, ss.445-467, 2023 (Hakemli Dergi)
Kıraatlerin tefsire ve Arap dilinin gelişmesindeki etkisi de öteden beri tartışılagelmiştir. Ebû Bişr Sîbeveyhi’nin (ö. 180/796) el-Kitâb adlı eserinin Arap dilinin gelişmesindeki yeri ve önemi ayrıca bilinmektedir. Müellifin, adı geçen esrinde dilin kaidelerini izah ederken onları birtakım delillerle temellendirmek ihtiyacı hissettiği görülür. el-Kitâb üzerinden yapılan bu araştırmanın amacı, Arap gramerinin gelişmesinde önemli kilometre taşı sayılan Sîbeveyhi’nin alandaki görüşlerini temellendirirken farklılıklarıyla ortaya çıkan Kur’ân-ı Kerim kıraatine/kıraatlerine dair yaklaşımını, istişhadda kullandığı yöntemleri ortaya koymaktır. Çünkü Sîbeveyhi’nin bir konuda uyguladığı yöntem veya söyledikleri Arap dilinin tarihi boyunca hep dikkatle izlenmiş ve çoğunlukla referans alınmıştır.
Çalışmada, öncelikle kıraat ilminin tanımı, geçirdiği aşamalar, kıraat çeşitleri ve kısa tarihçesi ile kıraat farklılıklarındaki derinleşmesinin sebepleri üzerinde durulduktan sonra dilcilerin kıraatlerden referans almaya dair gösterdikleri yaklaşım, akabinde el-Kitâb merkeze alınarak müellifinin ortaya koyduğu yaklaşım ele alınacaktır. Bu konuda, Arap dili mekteplerinin kendine has ortalama bir yaklaşımı bulunsa da içlerinde mektebin ortak yaklaşıma mugayir görüşlerin sergilendiği de olmuştur. Sîbeveyhi ise kendine özgü ve birbirinden farklı istişhâd yöntemleri kullanmış, genel olarak kıraatlerden istişhâd ederken katı kurallar koyup onları doğrudan reddetmek yerine istişhadda yumuşak bir tavır sergilemiştir.