Akademik Veri Yönetim Sistemi
III. Kentsel Morfoloji Sempozyumu, Ankara, Türkiye, 3 - 05 Mayıs 2021, ss.128
Tarih boyunca kentler barındırdıkları dinamikler açısından önemli potansiyeller
taşıyan mekânlar olmuş, dinamikleri oluşturan faktörler sebebiyle geçmişte var
olan yapılı çevreler üzerine plansız kentler inşa edilmiştir. Bu noktada kent monografisi çalışmalarının kentsel yaşamın iyileştirilmesi, kültürel kimliğin korunması
ve insanla fiziksel çevre arasındaki ilişkiyi anlatması açısından önemli olduğunu
söylemek mümkündür. Yeni işlevler yüklenen ve değişen kentlerin tarihini gerek
bir bütün olarak gerekse kentin üst, orta ve alt ölçeğinde parça-bütün ilişkisi içinde
birden çok yöntemle ele alarak veya yöntemler arasında karşılaştırma yaparak ortaya koymanın gerekli olduğu düşünülmektedir. Tarih araştırmalarına kaynaklık
eden yazılı ve görsel dokümanlar ise karşılaştırma ya da çakıştırma ile mekâna ait
durum tespiti yapmak ve geleceğe yönelik izlenecek stratejiler için öngörüde bulunmak açısından önemlidir.
Bu bağlamda çalışma kapsamında kent monografisi ve kentsel morfoloji araştırmalarında kullanılabilecek materyaller ve yöntemler üzerine yoğunlaşılmıştır.
Yapılan incelemede Adana İli, Yüreğir ilçesinin tarihi kent merkezine yakın noktasında başlayan gelişiminin ardından sosyal-ekonomik ve nüfus hareketlerinin
etkisiyle 1950-1985 yılları arasındaki süreçte fiziksel değişimin en yoğun görüldüğü
Cumhuriyet, Karşıyaka, Sinanpaşa ve Yavuzlar mahalleleri ele alınmıştır. İmar planları doğrultusunda kentin kuzeye doğru büyümesine bağlı olarak bahsi geçen mahallelerin, kazandığı karakteristik unsurları kaybetme potansiyeline sahip olduğu
anlaşılmıştır. Mahallelerin sınırları içinde tespit edilen büyük ölçekteki endüstriyel
mirasların ve kültürel mirasların günümüzde yıkılmış olması bu durumu doğrulamaktadır. Bu sebeple mahalle ölçeğinde yapılacak irdelemelerle birlikte bu alanlardaki üretim tesisleri, sosyal-kültürel tesisler, resmi kurumlar, ticari alanlar vb.nin
sayısal olarak değişimleri üzerinden çıkarımlarda bulunulmuştur. Çalışmanın
amacı; bu mahallelerin geçirdiği değişimi, karakteristik özelliklerini, benzerliklerini ve farklarını ortaya koyarken, yüklendikleri işlevleri ortaya çıkarmaktır. Aynı zamanda çeşitli yöntem ve materyaller kullanarak günümüzde işlevini yitirmiş ya
da yok olmuş fiziksel unsurların tespitini yapmak ve kültürel kimliğin sürekliliğini
sağlamak hedeflenmiştir.
Geçmişte var olan ancak günümüzde izi olmayan fiziksel unsurların gazete arşivleri, hava fotoğrafları, hâlihazır haritalar, ortofoto görüntü ve yüz yüze görüşmeler
ile elde edilen bilgilerin bütüncül olarak kullanımı ile ortaya çıkarılması açısından
önemli olan bu çalışmada görsel materyallerin çakıştırılması ve altlık olarak kullanılması ile elde edilen haritalar tarihsel ögelerin ve mahallelerin gelişim sürecinin
tespitini yapmak amacıyla kullanılmıştır.