Akademik Veri Yönetim Sistemi
9. Uluslararası Katılımlı Türkiye Bitki Koruma Kongresi , Ankara, Türkiye, 3 - 05 Eylül 2025, ss.496-497, (Özet Bildiri)
Turunçgil unlu biti, Planoocccus citri Risso (Hemiptera:
Pseudococcidae) turunçgillerde ana zararlı konumunda yer alan bir
türdür. Mücadelesi ise oldukça zor olup yılda birden çok pestisit
uygulaması gerekmektedir. Bu uygulamalar üründe kalıntıyı sebep olmanın
yanısıra doğal düşmanlar üzerinde olumsuz etkilere de sahiptir. Bu
nedenle çevreye ve doğal düşmanlara zararları az olan uçucu yağların bu
gibi zararlılar üzerinde değerlendirilmesi önemlidir. Bu çalışmada
biberiye (Salvia rosmarinus), fesleğen (Ocimum basilicum), kekik (Thymus vulgaris) ve lavantadan (Lavandula angustifolia) elde edilen uçucu yağların P. citri’nin
üçüncü nimf dönemi üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Uçucu yağları
elde etmek amacıyla temin edilen bitki materyalleri kurutulmuştur.
Kurutulan bitki materyallerinden Clavenger tipi bir cihazla su
distilasyonu yöntemiyle uçucu yağlar elde edilmiştir. Planococcus citri ise
Turunçgil Zararlıları Laboratuvarı’nda üretimi devam eden kültürlerden
alınarak patatesler üzerinde üretilmiştir. Yağ oranları %4, %2 ve %1
olacak şekilde %0.001 Triton X-100 içerisinde hazırlanmıştır. Kontrol
için aynı oranda Triton X-100 içeren su kullanılmıştır. Etkiyi
karşılaştırmak için turunçgillerde P. citri’ye karşı ruhsatlı
olan spirotetramat da denemeye dahil edilmiştir. Konsantrasyonlar
hazırlandıktan sonra üzerinde unlu bit bulunan patates sürgünleri 10
saniye boyunca konsantrasyonlar içerisine daldırılmıştır. Her patates
bir tekerrür olarak kabul edilmiş olup denemeler dört tekerrürlü olacak
şekilde kurulmuş ve 25°C’de %70 bağıl neme sahip iklimlendirme
dolaplarında yürütülmüştür. Sayımlar deneme kurulduktan 24, 72 ve 120
saat sonra yapılmıştır. Fesleğen, kekik ve lavanta uygulamalarının tüm
konsantrasyonlarında, uygulamadan 24 saat sonra %100.00 ölüm
gerçekleşmiştir. Biberiye uygulamasında ise aynı sayımda sadece %4
konsantrasyonunda %100.00 ölüm gerçekleşmiştir. %2 ve %1
konsantrasyonlarında ölüm oranları sırasıyla %70.71 ve %52.79 olarak
tespit edilmiştir. Uygulamadan 72 saat sonra yapılan sayımlarda ise
biberiyenin %2 ve %1 konsantrasyonlarında sırasıyla %84.82 ve %79.71
ölüm gözlemlenmiştir. Son sayım olan 120 saatte ise aynı
konsantrasyonlarda sırasıyla %89.93 ve %87.64 ölüm gerçekleşmiştir.
Spirotetramat uygulamasında ise son sayımda ölüm oranı %12.99’da
kalmıştır. Bunun sebebinin insektisitin sistemik özelliğe sahip
olduğundan dolayı, kontak etkisinin düşük olmasından kaynaklı
olabileceği düşünülmektedir. Sonuçlara bakıldığında özellikle fesleğen,
kekik ve lavanta yağlarının zararlı üzerinde oldukça yüksek etkiye sahip
olduğu görülmektedir. Bu sonuçlar P. citri mücadelesinde bu çalışmada kullanılan bitkisel kökenli yağların kullanımının umutvar olduğunu göstermektedir.
The citrus mealybug, Planococcus citri Risso (Hemiptera: Pseudococcidae), is a major pest of citrus orchards. Its management is challenging and typically requires multiple pesticide applications each year. These applications not only lead to pesticide residues in the produce but also negatively impact natural enemies. Therefore, it is important to evaluate environmentally friendly alternatives, such as essential oils, that are less harmful to beneficial organisms. In this study, the effects of essential oils derived from rosemary (Salvia rosmarinus), basil (Ocimum basilicum), thyme (Thymus vulgaris), and lavender (Lavandula angustifolia) on the third-instar nymphs of P. citri were investigated. The plant materials used for essential oil extraction were dried and then distilled using a Clevenger-type apparatus with the water distillation method. Planococcus citri individuals were reared on potatoes sourced from ongoing cultures maintained at the Citrus Pests Laboratory. Essential oil solutions were prepared in 0.001% Triton X-100 at concentrations of 4%, 2%, and 1%. A solution containing only 0.001% Triton X-100 served as the control. Spirotetramat, a registered insecticide against P. citri in citrus, was included in the study for comparative purposes. After preparing the solutions, potato shoots infested with mealybugs were immersed in the concentrations for 10 seconds. Each potato represented one replicate, and the experiment was conducted with four replicates under controlled conditions (25°C, 70% relative humidity). Mortality counts were recorded at 24, 72, and 120 hours post-treatment. At 24 hours, all concentrations of basil, thyme, and lavender oils caused 100% mortality. Rosemary oil caused 100% mortality only at the 4% concentration, while the 2% and 1% concentrations resulted in 70.71% and 52.79% mortality, respectively. At 72 hours, mortality from rosemary oil increased to 84.82% and 79.71% at the 2% and 1% concentrations. By 120 hours, these rates further increased to 89.93% and 87.64%, respectively. In contrast, the mortality rate from the Spirotetramat treatment was only 12.99% at the final count, likely due to its systemic action and limited contact effect. Overall, the results indicate that basil, thyme, and lavender essential oils exhibit strong insecticidal activity against P. citri, suggesting that plant-based oils are a promising alternative for the control of this pest.