Akademik Veri Yönetim Sistemi
KUBABA Arkeoloji Sanat Tarihi- Tarih Dergisi, sa.29, ss.7-35, 2020 (Hakemli Dergi)
Hitit metinlerinde sıklıkla geçen Sumerce'den alınma BA.BA.ZA için sözcüklerde, "arpa ezmesi,
lapa" anlamları bulunmaktadır. BA.BA.ZA'dan (arpa lapasından) çorba, hamur ve ekmek yapıldığı
görülmektedir. Genellikle dini metinler, bayram metinleri ve evokasyon
ritüellerinde tanrılara sunulmak üzere hazırlanan BA.BA.ZA'nın,
Hitit metinlerinde aynı zamanda besleyici özelliğini "çocukların arpa
lapası çorbası" ibaresinden öğrenmekteyiz. Makalede, BA.BA.ZA ile birlikte belgelenen ve anlamı
bilinmediği için BA.BA.ZA'yı tanımlayan sözcük şeklinde Hititçe
sözlüklerde yer alan kikri-'nin, Türkçedeki "kekre" kelimesiyle karşılaştırmak
suretiyle kelimenin anlamına açıklık
getirecek yenilikler de yer almaktadır. BA.BA.ZA'nın
günümüze ulaşmış hali olduğunu düşündüğümüz boza, "arpa, darı, mısır,
buğday gibi tahılların hamurunun ekşitilmesiyle yapılan koyuca, tatlı veya
mayhoş içecek" anlamındadır. Mayhoş anlamını M.Ö. 2. binde Hititli,
"kikri-" kelimesi ile dile
getirmiştir. Kıvamı koyu olan ve içinde topak olmaması için Hititlinin de çaba
sarfettiğini kirliliğe karşı yapılan bir ritüelden anlamaktayız: "arpa lapası nasıl koyu (özlü) (elendi)
ise ve artık onun içinde topak yoksa, (aynı şekilde) tanrı artık kötülük ve
kirlilik vermesin!” şeklinde cümlenin devam ettiği görülmektedir. Bozanın kıvamının da koyu olduğunu, topaklanmaması için devamlı karıştırıldığı
bilinmektedir. Günümüzde boza, birçok besin
bileşiğini içermesinden dolayı "sıvı ekmek" olarak da
isimlendirilmektedir. Makalede aynı zamanda,
BA.BA.ZA’nın geçtiği metin yerlerinin
transkripsiyon ve tercümeleri ele alınarak, anlamlarına dair açıklamalara yer
verilmiştir.