Akademik Veri Yönetim Sistemi
13. Uluslararası Dil, Edebiyat ve Kültür Araştırmaları Kongresi, Antalya, Türkiye, 6 - 08 Kasım 2020, cilt.3, ss.973-985
Literatürde yapılan imge/imaj çalışmalarına baktığımızda bunların genellikle dışarıda
mevcut olan algı üzerine olduğunu görmekteyiz. Ancak Baydur’un (2005: 169) da ifade ettiği
gibi imaj/imge içeriden ya da dışarıdan bir inşa sürecine tabiidir. Dolayısıyla sadece
dışarıdakinin algısı değil içeriden de bizlerin kendimizi nasıl algıladığı da bir sürece tabiidir
ve çeşitli kurumlar tarafından sistematik bir şekilde oluşturulmakta ve biçimlenmektedir.
Buna ilişkin Ergen ve Özüpek’in (2018:288) de ifade ettiği gibi imajın oluşumu zaman almakta
ve kolayca negatif görünüme bürüne bilmektedir. Dolayısıyla da kendiliğinden oluşması
beklenemeyecek kadar değerli bir olgudur. Bu durum imge/imajın sistematik bir şekilde inşa,
biçimlendirme sürecini gerekli kılmakta ve bu açıdan da ders kitapları önemli bir rol
oynamaktadır. Her ne kadar günümüzde medyanın etkisi çok artmış olsa da Bilmez’in
(2017:347) vurguladığı gibi, ders kitapları sistemli kurumsal çerçeveleriyle medyaya göre daha
dolaysız ve etkili araçlardır. Bu bağlamda çalışmada MEB Almanca Yabancı dil ders kitapları
“Wie bitte? A.1.1” ve “Deutsch macht Spaß A.1.2”de yansıtılan Türk imajı/imgesi
incelenmiştir. Bu iki ders kitabında Türk öğelerinin ve kişilerin nispeten yoğunluğu, yabancı
kültürle beraber verilip kıyaslama imkânı sunması nedeniyle, yabancı kültürle beraber
yansıtılan Türk imajının tespiti açısından önemlidir. İnceleme Türk kadını, erkeği,
eğitim/kariyer, gelenekler/değerler, yaşam standardı/sosyal yaşam açılarından
gerçekleştirilmiştir.
Her iki ders kitabında yansıtılan Türk kadını imajında, başı açık veya kapalı ve bununla
beraber batılı özeliklerinde harmanlandığı tespit edilmiştir. Erkekler açısından bakıldığında
kadınlara nazaran kitaplarda daha silik bir görüntü çizdikleri, batılı özelliklere sahip oldukları
ancak gerek metin gerekse fotoğraflarda Türk kadını için (bazı bölümlerde) yapılan “Türklük”
vurgusunun erkekler için bulunmadığı tespit edilmiştir. Her iki ders kitabında bazı açılardan
muhafazakârlık olarak algılanabilecek durumların yansıtıldığı da görülmüştür. Özellikle
“Deutsch macht Spaß” (2018) ders kitabında çeşitli basın organlarına da haber konusu olan
(MEB’in bir açıdan haksız yere eleştiriye maruz kaldığını söyleyebileceğimiz) fotomontaj
yoluyla yaşlı kadının başının örtülmesi veya kadın ve erkeğin selamlaşırken tokalaşmadığı
sadece başlarını hafifçe öne eğdikleri açıklaması bu duruma örnektir. Kitaplarda yaşlılara
ilişkin çizilen tabloda geleneksel klişelerin hâkimiyetinden bahsedilebilir. Bakıldığında
yaşlılara ilişkin verilen köylü imajı ve Almanya’da yaşıyor bile olsalar çiftçilik yapıyor
olmaları buna örnek verilebilir. Genel itibarıyla kitaplardaki resimler ve metin içerikleriyle
yansıtılmaya çalışılan Türk imajının batılı ama gelenek ve göreneklerine bağlı bir toplum
olduğunu söyleyebiliriz.
Kısacası çalışmada “Wie bitte?” ve “Deutsch macht Spaß” adlı Almanca ders kitapları
içerdikleri resimler ve metinler ile bunlarla aktarılan kültürel yapılarla zihnimizde
oluşturdukları Türk imgesi/imajı yönünden irdelenmiştir.