Akademik Veri Yönetim Sistemi
Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, cilt.3, sa.2, ss.254-280, 2018 (Hakemli Dergi)
ÖZET Hadisler ve Attar’ın Tezkiretü’l-Evliya adlı eserindeki rivayetlerden edebî metinlere dönüşen Veysel Karanî menkıbesi, dinîtasavvufî edebiyatın mühim örnekleri arasında yer alır. Bu menkıbe, anonim ve anonim olmayan metinler halinde günümüze kadar gelmiştir. Bunlarda Veysel Karanî’nin Hz. Muhammed‘e olan sevgisinin ve övgüsünün yer aldığı bilinirse de, Hz. Muhammed’in Veysel Karanî’yi olağanüstü vasıflarla yüceltişi pek de dikkatleri çekmemiştir. Hâlbuki dinî-tasavvufî çevrelerde söz konusu özelliğin menkıbenin yayılmasında belirleyici rol üstlendiği aşikârdır. Bu yazıda farklı iki kolu temsil eden birer metin muhteva incelemesi için ele alınmıştır. Bunlardan biri anonimleşmiş mesnevilere örnek olan Dâstân-ı Hazret-i Veyse’l-Karanî’dir. Diğeri ise, 16. yüzyılda Sabâyî tarafından yazılmış olan Üveysnâme adlı mesnevidir. Menkıbede öne çıkan duygu ve düşünce örnek beyitlerle tespit edilmiştir. Her iki eserdeki rivayetler değerlendirilerek menkıbe dili ile tarih dili ayrımına işaret edilmiştir. Anahtar kelimeler: Menkıbe, Hz. Muhammed, Veysel Karanî, Sabâyî, Üveysnâme, Dâstân-ı Hazret-i Veyse’l-Karanî.
VEYSEL KARANÎ PRAISE OF HAZRAT MUHAMMAD IN TWO DIFFERENT MASNAWI ABSTRACT Hadiths and Attar's Tezkireti'l-Evliya Veysel Karanî, which transformed from narrations into literary texts, are among the important examples of religious-sufistic literature. This mankabe has reached present in forms of and non-onymous texts. Although it is known that Veysel Karani's love and praise to Muhammad took place, Muhammad's exalting of Veysel Karanî with extraordinary qualities has not attracted much attention. It is obvious, however, that in the religious-mystical circles, the subject matter plays a decisive role in the dissemination of the menkabe. In this article, two texts that represent two different branches are examined for textual content review. One of them is of an example for mesnevis Dastan-ı Hazrat-ı Veyse’l-Karanî. The other is Mesnevi, which was written by Sabâyî in the 16th century, Üveysnâme. Emotion and thought which have come into prominence in the menkabe identified with sample couplets. Both narratives in the two works have been evaluated and the distinction between menial and historical languages has been pointed out. Key words: Menkabe, Hz. Muhammad, Veysel Karanî, Sabayi, Uveysname, Dastan-ı Hazrat-i Veyse’l-Karani.