sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, vol.16, no.1, pp.8-37, 2025 (Peer-Reviewed Journal)
This study explores the informal economic practices of Yeşilçam during the 1960–1970 period through literary representations, taking Orhan Kemal’s novel Yalancı Dünya as an alternative source for film historiography. The lack of records and documentation—and consequently the scarcity of historical data on Turkey’s cinema sector—combined with the methodological challenges of studying informal economic practices have significantly limited scholarly inquiry into the sector’s functioning. Against this backdrop, the study assumes that realistic literary texts such as Yalancı Dünya can offer valuable historical and sectoral insights to address this gap. Employing content analysis, a qualitative research method, the novel is systematically examined and thematically categorized under six headings: “filmmakers, producers, and businesses,” “investors,” “regional exhibitors,” “loan sharks and promissory notes,” “individuals,” and “places and spaces.” In addition, sectoral criticisms from the period are incorporated using data from cinema magazines and newspapers. The findings suggest that Yalancı Dünya offers significant insight into the informal structures of Yeşilçam; that Kemal, being closely familiar with the industry, conveyed these realities in vivid detail; that his narrative aligns with the critiques of the sector; and that, in this respect, the novel holds potential as a valuable resource for the historiography of Turkish cinema.
Keywords: History of film, informal film economy, Yeşilçam, Orhan Kemal, cinema and literature
Bu çalışma, Orhan Kemal’in Yalancı Dünya adlı romanını sinema tarihyazımı açısından alternatif bir kaynak olarak ele alarak, 1960–1970 döneminde Yeşilçam’daki enformel ekonomik pratikleri edebî temsiller üzerinden incelemektedir. Türkiye’de sinema sektörüne ilişkin kayıt ve belgelerin, dolayısıyla tarihsel verilerin eksikliği ve enformel sektörel pratiklerin araştırılmasıyla ilgili metodolojik güçlükler, sektörel işleyişe dair akademik çalışmaları önemli ölçüde sınırlamaktadır. Bu bağlamda çalışma, Yalancı Dünya gibi gerçekçi edebî metinlerin, söz konusu boşluğu doldurabilecek nitelikte tarihsel ve sektörel bilgiler sunduğu varsayımından hareket etmektedir. Çalışmayla roman, nitel araştırma yöntemlerinden içerik analizi yöntemiyle sistematik biçimde incelenmiş ve altı başlık altında tematik olarak sınıflandırılmıştır: “Filmciler, yapımcılar ve işletmeler,” “yatırımcılar,” “bölge işletmecileri,” “tefeciler ve bonolar,” “kişiler” ve “yerler – mekânlar”. Ayrıca, döneme ait sektörel eleştiriler, sinema dergileri ve gazetelerin taranmasıyla ulaşılan verilerle desteklenmiştir. Elde edilen bulgular, Yalancı Dünya’nın Yeşilçam’ın enformel yapısına dair önemli veriler sunduğunu; Yeşilçam’ı yakından tanıyan Kemal’in, romanıyla bu tanıklıklarını detaylı bir biçimde aktardığını; aktarımlarının dönemin eleştirileriyle örtüştüğünü ve bu bakımdan romanın sinema tarihyazımı için değerli bir kaynak olma potansiyeli taşıdığını göstermektedir.
Anahtar Kelimeler: Sinema tarihi, enformel sinema ekonomisi, Yeşilçam, Orhan Kemal, sinema ve edebiyat