Akademik Veri Yönetim Sistemi
Mavruk S. (Yürütücü), Yalım F. B., Yüksek A., Güven O., Kılıç S., Yücel M., et al.
TÜBİTAK Projesi, 2023 - 2026
Doğu Akdeniz’in derin deniz ve açık deniz balık biyoçeşitliliği hakkında bilinenler sınırlıdır. Finike Denizaltı Dağları Bölgesi Doğu Akdeniz’in en önemli derin deniz ekosistemlerinden birini teşkil etmektedir. Bu proje ile Finike Denizaltı Dağları Bölgesi’nin ihtiyoplankton biyoçeşitliliğinin belirlenmesi ve bölgedeki denizaltı dağlarının ihtiyoplankton toplulukları üzerine etkilerinin anlaşılması amaçlanmaktadır. Proje kapsamında (1) Finike Denizaltı Dağları’nı oluşturan Anaksimenes, Anaksagoras ve Finike’nin farklı ihtiyoplankton topluluklarına sahip olup olmadığı, (2) denizaltı dağlarında şekillenen ihtiyoplankton topluluklarının kıta yamacı ve açık deniz alanlarından farklı olup olmadığı sorularına yanıt aranacak, (3) ihtiyoplankton topluluklarının değişimiyle çevresel koşullar arasındaki bağlantılara ilişkin kurgulanan hipotezler test edilecek, (4) karakteristik türlerin dağılımı istatistiksel modeller ve partikül sürüklenme simülasyonlarıyla incelenecektir. Proje, bölgedeki ilk ihtiyoplankton çalışması olmasının yanı sıra, kurgusu itibariyle Akdeniz ekosisteminde spesifik olarak bir denizaltı dağının ihtiyoplankton topluluklarına etkisini araştıran ilk çalışma olması nedenliyle de özgündür. Dahası, denizaltı dağlarının ihtiyoplankton üzerindeki etkisini tür dağılım modelleri ve partikül sürüklenme simülasyonları kullanarak inceleyen herhangi bir araştırma bulunmaması da çalışmanın mevcut teoriye katkı getirme potansiyelini arttırmaktadır.
Proje kapsamında Haziran-Temmuz aylarında olmak üzere bir saha çalışması gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Bu saha çalışmalarında T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Akdeniz Su Ürünleri Araştırma, Üretme ve Eğitim Enstitüsü Müdürlüğü’ne ait Akdeniz Araştırma-1 adlı gemiden faydalanılacaktır. Kuzeybatı Levant Baseni, Teke Yarımadası açıklarından başlamak üzere Finike Denizaltı Dağları Özel Çevre Koruma Bölgesini temsilen toplam 56 istasyonda Tucker Trawl kullanılarak 0-200m derinliklerden oblik ihtiyoplankton örneklemeleri gerçekleştirilecektir. Bu istasyonlardan 20 adedinde, derinlikleri su kütlelerine göre uyarlanacak olmakla birlikte, 0-25m (MLD), 25-200m (MLD-LIW), 200-600m (LIW) ve 600-1000m (LDW) derinliklerden tabakalı oblik ihtiyoplankton çekimleri yapılacaktır. İstasyonlarda CTD ile çevresel koşulların ölçümü gerçekleştirilecek, besin elementleri, klorofil-a, majör anyon ve katyonlar ile iz elementleri derişimleri gibi biyojeokimyasal döngülerin daha iyi anlaşılmasına olanak sağlayacak parametrelerin analizi için çeşitli tabakalardan su örnekleri alınacaktır. Elde edilen veri tek ve çok değişkenli istatistiksel modelleme yaklaşımlarıyla değerlendirilecektir. Bu kapsamında ihtiyoplankton topluluklarının karakteristik türleri belirlenecek, alansal dağılımlarını tanımlamak için hataları ardışık bağımlı genelleştirilmiş lineer ya da toplamsal modeller oluşturulacaktır. Sonrasında oluşturulan bu modellerin çeşitli iklim değişimi senaryolarıyla çalıştırılması suretiyle larval dağılımın gelecekteki durumuna ilişkin projeksiyonlar oluşturulacaktır. Seçilen karakteristik türlere ait geriye dönük partikül sürüklenme modelleri ile ihtiyoplankton topluluklarının formasyonunda akıntıların etkisi araştırılacaktır. Tüm bu süreçlerde sahada ölçülen parametrelerin yanı sıra uydu görüntüleri ve Copernicus Deniz Sistemleri tarafından erişime açılan fiziksel ve biyojeokimyasal modellerden de faydalanılacaktır.
Proje, Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi tarafından yönetilecek olup, T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Akdeniz Su Ürünleri Araştırma, Üretme ve Eğitim Enstitüsü Müdürlüğü, İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü ve Su Bilimeri Fakültesi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi Deniz Bilimleri Enstitüsü ile Akdeniz Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi ortaklığından oluşan geniş bir iş birliği ile hazırlanmıştır. Projeyi öneren kurumlar, vadedilen çalışmaları kolaylıkla yürütecek altyapı olanaklarına, teknik ve akademik deneyime sahiptir. Proje kapsamında iki adet yüksek lisans tezi yürütülmektedir.
Proje, Türkiye Ulusal Deniz Araştırma Stratejisi’nin hedeflerinin ilk maddesi olan “Deniz yetki ve ilgi alanlarımıza yönelik güçlü bilimsel bilgi birikimine sahip olmak” hedefine direkt katkı sağlayacak potansiyelde olup, proje çıktılarından çok sayıda yüksek etkili yayın üretilmesi öngörülmektedir. Ayrıca proje ülkemizde açık deniz ihtiyoplanktonuyla ilgili uzman yetişmesine yardımcı olacak, bakanlığının da bu konudaki araştırma-uygulama kapasitesinin artmasını sağlayacaktır. Proje sahası, orkinos ve kılıç gibi önemli ekonomik türler için potansiyel bir yumurtlama alanı olarak önerilse de bu türlerin bölgedeki üreme davranışlarına ilişkin bilinenler son derece sınırlıdır. Dolayısıyla, projenin gerçekleştirilmesi halinde bu türlerin de üreme davranışlarıyla ilgili önemli bulgulara ulaşılacak, iklim değişiminin bu türlerin yaşam döngüsü üzerindeki etkileri hakkında önemli bilgiler sağlayacaktır.