Akademik Veri Yönetim Sistemi
Mavruk S. (Yürütücü), Torri M.(Yürütücü), Cuttitta A., Yalım F. B., Musco M., Kılıç S., et al.
TÜBİTAK Uluslararası İkili İşbirliği Projesi, 2025 - 2027
Ton balığı türleri, özellikle Atlantik mavi yüzgeçli orkinos (ABT), Akdeniz ekosisteminde önemli bir rol oynar ve bölgedeki balıkçılık açısından büyük bir ekonomik değere sahiptir. Ancak, özellikle Orta ve Doğu Akdeniz’de bu türlerin ekolojik dinamikleri hakkında önemli bilgi eksiklikleri bulunmaktadır. Uluslararası Atlantik Ton Balıklarını Koruma Komisyonu (ICCAT), başta ABT ve albakor (ALB) olmak üzere ton balığı stoklarını yönetmek için av kotaları belirlemektedir. Bu kotalar, ICCAT’ın bilimsel grupları tarafından oluşturulan stok değerlendirme yöntemleri ile belirlenmekte ve ton balığı bolluğunu ölçen göstergelerle desteklenmektedir.
Bu göstergeler arasında larva bolluk endeksleri özel bir öneme sahiptir. Çünkü bu endeksler, erken yaşam evrelerindeki ton balıklarının yıllık değişimlerini ortaya koyar ve balıkçılık verilerinden bağımsız, nesnel bir bilgi kaynağıdır. Ancak, Akdeniz’de üreyen mavi yüzgeçli orkinosun Doğu stokuna ilişkin larva bolluk endeksleri şu anda yalnızca Balear Denizi için mevcuttur. ICCAT’ın bilimsel grupları, mevcut popülasyonun genel durumunu daha iyi anlamak amacıyla, Orta ve Doğu Akdeniz’de de benzer endekslerin oluşturulması gerektiğini birçok kez vurgulamıştır (ICCAT, 2023). Bu nedenle, ABT, ALB ve diğer ton balığı türleri için balıkçılıktan bağımsız stok bolluk endeksleri geliştirmek büyük önem taşımaktadır.
Bu kapsamda, Türkiye ve İtalya, Orta ve Doğu Akdeniz’de ihtiyoplankton araştırmaları yürütmektedir. Bu araştırmalar, ton balığı larva bolluk endekslerini oluşturmayı ve iklimsel ve çevresel değişkenlerin erken yaşam evreleri ile stok dinamikleri üzerindeki etkilerini anlamayı amaçlamaktadır. Türk ve İtalyan bilim insanları arasındaki bu iş birliği, sağlam ve karşılaştırılabilir endekslerin geliştirilmesini sağlayacak ve aynı zamanda veri analizi ve yorumlama için ortak bir çerçeve oluşturma fırsatı sunacaktır. Bu ortak çalışma, Akdeniz’de ton balıklarının üreme ve stok dinamikleri üzerine önemli bir bilimsel katkı sağlayarak, her iki ülkenin balıkçılık yönetimi stratejilerine yön verecektir.
Biyolojik açıdan değerlendirildiğinde, Sicilya Boğazı/Doğu İyon Denizi ve Doğu Akdeniz’deki Kuzey Levant Denizi, Türkiye ve İtalya açısından büyük önem taşıyan iki ana yumurtlama alanıdır. Bu proje kapsamında, ton balığı biyolojisi ve ekolojisine dair uzun vadeli veriler karşılaştırılacak ve her iki yumurtlama alanından elde edilen moleküler analizler sürece dahil edilecektir. Böylece, stok yapısı, üreme ve stok yenilenme süreçleri üzerine önemli bilimsel ilerlemeler kaydedilecektir.
Proje, ihtiyoplankton araştırmalarından elde edilen verileri kullanarak balık stoklarını değerlendirmeye yönelik koordineli bilimsel stratejiler geliştirmeyi hedeflemektedir. Türkiye ve İtalya arasındaki bu iş birliği çerçevesinde geliştirilen stratejiler, biyolojik çeşitliliğin korunması ve deniz kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ile ilgili mevcut uluslararası girişimlerle uyumlu olacak ve diğer uluslararası bağlamlara da uygulanabilecek en iyi yöntemler olarak hizmet edebilecektir.
Bu projede yer alan araştırmacılar, ton balıklarının erken yaşam evreleri üzerine uzmanlaşmış olup, ICCAT’ın Bilimsel Araştırma ve İstatistik Komisyonu bünyesinde Orta ve Doğu Akdeniz temsilcileri olarak bilimsel toplantılara katılarak ton balığı üreme dinamiklerini anlamaya yönelik çalışmalar yürütmektedir (ICCAT, 2017, 2023). Daha derinlemesine veri analizleri ve örnek değişimlerini içeren iş birlikleri, Türk ve İtalyan araştırmacılar arasında bilgi paylaşımını artıracak ve uzun vadeli, istikrarlı bir bilimsel ortaklık için temel oluşturacaktır.
Bu bağlamda, projenin temel amacı, önemli bir balıkçılık kaynağının sürdürülebilir yönetimi için bilimsel bir temel sağlamaktır. Proje, İtalya ve Türkiye’nin deniz kaynaklarını yönetmek için koordineli bilimsel stratejiler geliştirmesine yönelik bir çerçeve sunmaktadır. Bu hedefe ulaşmak için, ton balıklarının larva ve genç birey aşamalarına odaklanılacak, bu süreçlerin stok dinamikleri üzerindeki etkileri analiz edilecektir. Proje aynı zamanda biyolojik çeşitliliğin korunması ve deniz kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı için mevcut uluslararası stratejilerle uyumlu olacak şekilde tasarlanmıştır. Ek olarak, deniz biyolojik kaynaklarının bilimsel olarak değerlendirilmesi yoluyla mavi ekonominin potansiyelini artırmayı da amaçlamaktadır.