Kent, Bellek ve Mekan: Adana, Bursa ve Kayseri'de Stadyum Alanlarının Dönüşümü

Selvi Ünlü T. (Yürütücü), Ünlü T., Aydın M. B., Dinçer E. M.

TÜBİTAK Projesi, 2022 - 2025

Proje Türü: TÜBİTAK Projesi
Başlama Tarihi: Kasım 2022
Bitiş Tarihi: Temmuz 2025

Proje Özeti

Kentsel gelişimin dinamik ve birikimli bir süreç olduğu düşünüldüğünde, kente yeni parçalar eklenmesi ya da eski parçaların yeni parçalarla değiştirilmesi sonucunda bir bütün olan kentin kurgusunun zaman içinde değişmesi kaçınılmazdır. Ancak söz konusu değişimin, kentin “tutarlı bütünlüğü”nde bir parçalanmaya ve kentsel belleğin sürekliliğinde bir kopuşa yol açmaması, kentsel mekanın niteliği ve kente aidiyet duygusunun sürdürülmesi ve böylece kentlilerin yaşadıkları kente sahip çıkması için önem taşımaktadır.

Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de kentler, 1980’li yıllardan itibaren, hızlı bir değişim ve dönüşüm geçirmiş ve “proje-temelli bir mekan biçimlendirme yaklaşımı” ile karşı karşıya kalmıştır. Bu süreçte kentlerin dönüş(türül)mesi, kentsel dönüşüm projeleri, altyapı projeleri vb. proje-odaklı olarak birçok çalışmada ele alınmıştır. Ancak söz konusu değişim ve dönüşümü, spor kültürü, toplumsal yaşam ve kentsel bellek ile ilişki içinde inceleyen çalışmaların eksikliği görülmektedir. Bu alana katkı sağlamak üzere, şehir stadyumları ve stadyum alanlarının geçirdiği değişim ve dönüşümün araştırılması, kentlerin mekansal yapı ve kurgularındaki değişim ve dönüşümü, kentsel bellekte yaşanan değişim ve dönüşümleri ve bütün bunların ardında, tarihsel süreçte değişen ekonomik ve toplumsal öncelikleri açıklamak için önem taşımaktadır.

Diğer yandan, son dönemde, özellikle İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük kentlerde gerçekleştirilen kentsel dönüşüm proje ve uygulamalarına ilişkin çok sayıda çalışma söz konusuyken, bu kentler dışındaki kentlere yönelik çalışmaların oldukça sınırlı kaldığı görülmektedir. Proje ile söz konusu üç büyük kent dışında kalan, ancak tarihsel süreçteki gelişim dinamikleri, taşıdıkları bölgesel merkez olma rolleri, kendine özgü toplumsal, ekonomik ve mekansal yapıları ile Adana, Bursa ve Kayseri örneklerinin incelenmesi bu alana önemli bir katkı sağlayacaktır.

Bu doğrultuda projenin amacı, Adana, Bursa ve Kayseri kentlerinden yola çıkarak stadyum alanlarının değişim ve dönüşümü temelinde, kentsel mekandaki fiziksel değişimin, kentsel bellek ve kamusallık üzerindeki etkisini mekansal analizler ve mekanın kentsel bellekteki anlam ve karşılıkları ile ilişkisi içinde ve mekansal gelişmelerin ekonomi-politiği temelinde ortaya koymaktır. Söz konusu değişim ve dönüşüm, temel olarak “kentsel mekandaki fiziksel değişim ve dönüşüm, toplumsal yaşam ve kentsel belleği nasıl etkilemektedir?” sorusu çerçevesinde araştırılmaktadır.

Projede Adana, Bursa ve Kayseri kentlerinin kurgusundaki ve stadyum alanlarındaki değişim ve dönüşüm süreçlerinin fiziksel boyutu, kentsel morfoloji alanında yapılacak çeper kuşak çözümlemesi ile incelenecektir. Bunun yanı sıra, toplumsal değişimin spor kültürüne etkisi ve özel olarak büyük ölçekli spor alanlarının küresel dönüşümdeki yeri ve Türkiye örneğinin özgünlüğü tartışılacaktır. Söz konusu fiziksel ve toplumsal değişim, kentin kamusal mekanlarında ve kamusal mekan sisteminde de bir değişime işaret etmektedir ve bunun toplumsal yaşamda ve kentsel bellek üzerindeki etkisi yapılacak sözlü tarih görüşmeleri ile ele alınacaktır.

Projenin amaç, hedef ve yöntemlerine koşut olarak, proje ekibinin, şehir planlama ve kent sosyolojisi alanlarındaki uzmanlardan oluşması, çalışmanın disiplinlerarası bir şekilde, çok katmanlı ve çok boyutlu bir yaklaşımlgerçekleştirilmesini sağlayacaktır. 11 Kalkınma Planı’nda belirtilen 646, 648 ve 673. maddelerinde belirlenen spor gelişimine ve kentlerde yaşam kalitesinin nitelikli hale getirilmesine yönelik hedefler doğrultusunda, proje kapsamında, şehir stadyumları ve stadyum alanlarının geçirdiği değişim ve dönüşümün araştırılması, kentlerin mekansal yapı ve kurgusundaki değişimi, kentsel bellekte yaşanan değişimi ve tarihsel süreçte bütün bu değişimleri üreten, ekonomik ve toplumsal öncelikleri anlamak ve açıklamak için bütüncül bir kavrayış sağlayacaktır. Sonuçların, ülkedeki diğer kentlerde yer alan stadyum alanlarının ve kentsel projeler ile dönüşüm geçirmiş, sağlık, eğitim, üretim alanlarının dönüşümünün incelenmesi için bir çerçeve oluşturması hedeflenmektedir.