Akademik Veri Yönetim Sistemi
TÜBİTAK Projesi, 2020 - 2020
Jeolojik olarak Türkiye üç temel tektonik bloktan oluşmaktadır (Ketin, 1966); (1) Laurasya`ya ait Pontidler (kuzeyde), (2) Gondvana`ya ait Torid-Anadolu Bloğu (merkezde), (3) Arabistan plakası (güneyde) (Sekil 1a). Bu bloklarin birbirleriyle olan dokanakları kuzeyde İzmir-Ankara-Erzincan kenet kuşağı, güneyde ise Bitlis-Zagros kenet kuşağı ile tanımlanır. Neo- Paleotetis ilişkili metamorfik ve ofiyolitik kayaçlar bu kenet kuşakları boyunca birbirleri ile üzerlenmiş dilimler halinde bulunurlar (Şengör ve Yılmaz, 1981). Bu kenet kuşaklarına ek olarak, Kırşehir Bloğunu Torid Bloğundan ayıran ve Neotetis`in kuzey kolu içinde geliştiği düşünülen İç Torid kenet kuşağının varlığı Görür vd. (1984) tarafından önerilmiştir. Bu bağlamda projeye esas teşkil eden Haymana ve Tuzgölü havzaları tektonik anlamda İAEK ve İTK`ları boyunca veya etki alanları içerisinde gelişmişlerdir. Her ne kadar bu havzalardan Haymana havzasına temel oluşturan Pontid Bloğu kristalen kayaçlarının oluşum/yerleşim/metamorfizma yaşları Kretase öncesi dönemde meydana gelen Paleotetisle ilgili tektonik olayları veya Neotetis`in erken dönem evrimini (Bingöl.,1974;Tekeli, 1981; Şengör ve Yılmaz, 1981; Okay, 1984; Aydın vd., 1995; Okay vd., 1996; 1998; 2006; 2013; Delaloye ve Bingöl, 2000; Topuz vd., 2004) (açılımı ve dalma-batma olaylarının erken evrelerini) işaret etse bile, Torid ve Kırşehir Blokları kristalen kayaçlarının evrimi geç Kretase sonrası dönemi işaret etmekte ve Neotetis’in geç dönem kapanımı ve sonrasında mikro-kıtalar/kıtasal bloklar arasında meydana gelen çarpışma olaylarıyla ilişkilendirilmektedirler (Şengör ve Yılmaz, 1981; Okay, 1984; Göncüoğlu, 1986; Yalınız vd., 1996; Erdogan vd., 1996; Okay vd., 1996; 2001; Sherlock vd., 1999; Whitney vd., 2001; 2003; Fayon vd., 2001; Okay ve Satır, 2006; Kadıoğlu vd., 2006; Kibici vd., 2008; İlbeyli vd., 2009; Lefebvre vd., 2013). Bunun yanında bahsi geçen havzalarda dalma-batma ve çarpışma ile doğrudan ilişkili en yaşlı sedimanter birimlerin geç Kretase en genç Neotetis ilişkili sedimanter birimlerin ise Oligosen yaşlı oldukları önceki çalışmalarla belirlenmiştir (Norman, 1972; Birgili vd., 1974; Görür vd., 1984; 1998; Robertson ve Dixon, 1984; Çemen vd., 1999; Dirik ve Erol, 2003; Gürer ve Aldanmaz, 2001; Kaymakcı vd., 2009; Nairn, 2011). Yukarıda bahsedilen veriler ışığında, projeye konu olan çalışma mekânsal olarak kesişen iki kenet kuşağının Orta Anadolu ve Orta Pontidlerin güney ucundaki etki alanlarını kapsarken, zamansal olarak da geç Kretase-Oligosen zaman aralığını kapsamaktadır.
Literatürde, önerilen projeye benzer kırıntılı zirkon analizi çalışmaları sınırlıdırlar ve genelde Pontid ve Torid tektonik bloklarının temelinde (yaşlı kısımlarında) bulunan kristalen kayaçlardan ve Tersiyer öncesi türbitidlerden elde edilen çoklu zirkon tanelerinin yaşlandırılmasına dayanmaktadır. Bu çalışmalara en güncel örnekler Torid bloğu için Gürsü vd. (2015; 2017) yayınları iken Pontid Bloğu için ise Akdoğan vd. (2017;2018;2019) ve Ustaömer vd. (2011; 2016) yayınlarıdır. Basit olarak ilgili çalışmalarda Pontid bloğu zirkonlarının yaş populasyonları için Jura-Archean ama baskın olarak Permiyen-Triyas yaşları önerilmekteyken Torid bloğu için ise baskın olarak Kambriyen yaşlı zirconların varlığı önerilmektedir. Ancak yukarıda verilen yaş aralıkları genelde Kretase ve yaşlı birimlerde bulunan zirkonlardan geldiği için hem Pontid bloğunda hem de Torid bloğunda bulunan Kretase-Paleosen yaşlı mağmatik (örn: Rızaoğlu vd., 2009; Parlak, 2006; Kuşçu vd., 2013; Beyaslan ve Bingöl, 2018; Kaygusuz vd., 2009) kayaçlara ait olan zirkonların ilgili çalışmalarda tarihlendirilmedikleri/bulunamadıkları düşünülmektedir.